„Ftalany” to nieco obco brzmiąca nazwa. Dla większości osób stanowią jedynie kolejny związek chemiczny używany we współczesnym przemyśle. W tym przypadku warto jednak pogłębić wiedzę na ten temat i dowiedzieć się, czym tak naprawdę są ftalany. Okazuje się bowiem, że składnik ten, dodawany do wielu produktów codziennego użytku, może wykazywać niebezpieczne działanie zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych.
Czym są ftalany?
Ftalany to sole lub estry kwasu ftalowego. Stanowią chemiczne związki organiczne wykorzystywane do produkcji wielu artykułów codziennego użytku. Stosuje się je głównie jako tzw. plastyfikatory, których celem jest zmiękczanie tworzyw sztucznych, w efekcie czego te nie łamią się ani nie kruszą. Ftalany bardzo chętnie wykorzystywane są w procesach produkcyjnych, ponieważ są tanie i stosunkowo skuteczne. Najbardziej popularne związki to:
- DEHP (ftalan dwu-2-etyloheksylu),
- DPB (ftalan dibutylu),
- BBP (ftalan benzylu butylu),
- DiBP (ftalan diizobutylu),
- DiDP (ftalan diizodecylu),
- DiNP (ftalan diizononylu),
- DnOP (ftalan di-n-oktylu).
Gdzie stosuje się ftalany?
Ftalany znajdują szerokie zastosowanie. Używane są m.in. jako składniki lakierów i farb ftalowych, klejów (syntetyczna guma arabska) czy niektórych laminatów. Wykorzystuje się je także przy produkcji tworzyw sztucznych, takich jak polichlorek winylu (PVC; w Polsce popularniejszy jest skrót PCV). Oprócz tego ftalany znajdują zastosowania w branży budowlanej, odzieżowej czy motoryzacyjnej. Można spotkać je w takich produktach, jak np. winylowe tapety, tusze do drukarek, gumowe kalosze i płaszcze przeciwdeszczowe, rolety okienne, odświeżacze powietrza, opakowania, folie do pakowania żywności, detergenty, plastikowe elementy samochodów, zasłony prysznicowe i wiele innych. Liczba artykułów, które zawierają ftalany, jest naprawdę długa.
Co ważne, ftalany bywają wykorzystywane w materiałach leczniczych. Dzięki nim sprzęt medyczny jest trwalszy. Ftalany mogą być obecne m.in. w pojemnikach do pobierania i przechowywania krwi oraz innych płynów, zestawach do transfuzji i infuzji, bajpasach, drenach, wenflonach, cewnikach, dializatorach czy sprzęcie anestezjologicznym.
Równie kontrowersyjnym zastosowaniem ftalanów jest produkcja zabawek i innych artykułów dla dzieci.
Polecamy: Jak wybierać kosmetyki do pielęgnacji skóry?
Ftalany w kosmetykach
Ftalany wykorzystywane są do produkcji różnego typu kosmetyków. Najczęściej dodaje się je do lakierów do włosów lub paznokci, perfum, dezodorantów, a także balsamów do ciała, mydeł, szamponów czy żeli pod prysznic. Dlaczego jednak stosuje się ftalany w kosmetykach?
Sprawdźcie, czy kosmetyki do włosów są bezpieczne:
Głównym zadaniem związków chemicznych jest sprawienie, by zapach artykułów kosmetycznych utrzymał się przez długi czas. Ponadto działanie ftalanów w kosmetykach uzależnione jest od typu produktu. Przykładowo, w lakierze do włosów chemikalia zwiększają jego elastyczność, a w lakierze do paznokci niwelują pękanie i złuszczanie się produktu, dzięki czemu ten lepiej przylega do płytki paznokcia.
Warto wiedzieć: Manicure tytanowy – czym jest, jakie są jego zalety i jak wykonać go krok po kroku
Wpływ stosowania ftalanów na zdrowie
Wykorzystywanie ftalanów w procesach produkcyjnych przez długi czas było zjawiskiem powszechnym, co doprowadziło do zanieczyszczenia nimi środowiska naturalnego. Jak jednak ftalany oddziałują na zdrowie?
Według badań ftalany są środkami toksycznymi i mają niekorzystny wpływ na organizm człowieka. Stanowią wyjątkowe zagrożenie zwłaszcza dla dzieci. Ftalany zwiększają tendencję do zachorowania na astmę, a także podnoszą ryzyko wystąpienia alergii. Oprócz tego mogą doprowadzić do uszkodzenia wątroby i nerek, a także działają toksycznie na układ nerwowy i rozrodczy oraz sprzyjają rozwojowi nowotworów. Stwierdzono również, że ftalany mają wpływ na wystąpienie wad wrodzonych u dzieci oraz ich mniejszą wagę urodzeniową, a także przyczyniają się do przedwczesnych porodów. Zaburzają płodność i produkcję testosteronu w organizmie, jak również rozregulowują gospodarkę hormonalną człowieka.
Ftalany a regulacje prawne
Czy stosowanie ftalanów jest legalne? W dyrektywie 2005/84/WE Komisja Europejska zakazała wykorzystywania tych chemikaliów do produkcji zabawek i innych artykułów dla dzieci (w tym np. smoczków i produktów pielęgnacyjnych). Z kolei w 2017 roku Unia Europejska rozszerzyła listę substancji endokrynnie czynnych, czyli stanowiących zagrożenie dla funkcjonowania układu hormonalnego o cztery ftalany: DEHP, DIBP, DIDP, BBP. W związku z tym ich stosowanie jest zakazane.
Niestety mimo regulacji ftalany wciąż są obecne w wielu produktach. Warto więc zwrócić uwagę na to, co się kupuje. Należy przy tym pamiętać, że dyrektywy Unii Europejskiej nie dotyczą artykułów sprowadzanych spoza jej terenów, w tym krajów, w których nie obowiązują obostrzenia względem ftalanów.