Folikulotropina (FSH) zbudowana jest z ponad 200 aminokwasów i zaliczana do glikoprotein. Kobiety produkują ją w nieco mniejszym stężeniu niż mężczyźni. Za wydzielanie hormonu odpowiedzialna jest przysadka mózgowa, która pomimo niewielkich rozmiarów ma wpływ na funkcjonowanie niemal całego organizmu.

FSH – rola w organizmie

Hormon FSH reguluje szeroką gamę procesów zachodzących w organizmie. W przypadku kobiet folikulotropina stanowi kluczową rolę w wytwarzaniu i dojrzewaniu pęcherzyków w czasie pierwszej fazy cyklu miesiączkowego, zawierających komórki jajowe.

Ponadto, FSH pobudza wytwarzanie estrogenów oraz progesteronu, czyli żeńskich hormonów płciowych odpowiedzialnych za płodność. Lekarze zalecają badanie hormonów FSH wraz z LH ( lutropiny) kobietom borykającymi się z problemami z zajściem w ciążę, a także przy podejrzeniach wielu chorób: niewydolności jajników, niedoczynności przysadki i podwzgórza, a także zespołu policystycznych jajników (PCOS).

FSH u mężczyzn wpływa na jądra, które odpowiedzialne są za produkcję plemników.. Dlatego w przypadku podejrzeń niepłodności u mężczyzny warto wykonać badanie na zawartość FSH w organizmie.

Należy pamiętać, że poziom FSH zmienia się z wiekiem. Krótko po narodzinach jest bardzo wysoki i w przypadku chłopców spada w okolicach 6. miesiąca życia. U dziewczynek obniża się w wieku 1–2 lat. Przed rozpoczęciem dojrzewania płciowego ponownie wzrasta, stąd badanie FSH u dzieci jest pomocne w diagnozie wystąpienia oznak przedwczesnego dojrzewania. W życiu dorosłym utrzymuje się na podobnym poziomie u mężczyzn, a w czasie jajeczkowania wzrasta u kobiet. Wysoki poziom typowy jest dla menopauzy.

Badanie FSH

Badanie poziomu hormonu folikulotropowego polega na analizie jego poziomu we krwi. W celu dokładnego zbadania stężenia potrzebna jest zazwyczaj niewielka ilość krwi pobranej z żyły łokciowej. Możliwe jest także przeprowadzenie analizy stężenia hormonu w badaniu biochemicznym moczu. 

FSH normy

Poziomy FSH znacząco różnią się od siebie w zależności od faz cyklu miesiączkowego. Wyniki badań należy konfrontować z normami laboratorium, w którym je przeprowadzono. Ostateczną diagnozę stawia lekarz, który powinien zobaczyć wyniki w przypadku znacznych odchyleń od norm.

Zbliżone, prawidłowe wartości w surowicy kobiet:

• 4–10 IU/l – faza folikularna,
  
• 10–25 IU/l – faza owulacyjna,
  
• 2–8 IU/l – faza lutealna,
  
• 8–15 IU/l – menopauza.
  

U mężczyzn prawidłowe stężenie wynosi 2–10 U/l.

Dzieci do 11. roku życia powinny mieć mniej niż 2 U/l FSH.

W przypadkach niskich lub wysokich stężeń FSH pomocne może okazać się badanie lutropiny. Stosunek LH do FSH okazuje się istotny np. w diagnostyce niepłodności.

Jak hormony wpływają na funkcjonowanie kobiety? Dowiesz się tego z filmu:

Zobacz także: Leczenie niepłodności – u kobiet, mężczyzn

Wysokie FSH – przyczyny

Wysoki poziom hormonu folikulotropowego w organizmie kobiet może świadczyć o nieprawidłowościach hormonalnych . Wśród nich lekarze najczęściej wymieniają: pierwotną niewydolność jajników, zespół Turnera, guza jajnika, zespół policystycznych jajników, choroby nadnerczy, dolegliwości tarczycowe, efekt działania chemioterapii, napromienianie i niedobory enzymu 17-alfa-hydroksylazy. To jednak nie koniec. Powodem znacznego odchylenia od normy w przypadku zawyżonych wyników mogą być nowotwory wydzielające podobne substancje do FSH – najczęściej rak płuca.

Pierwotna niewydolność jajników oznacza choroby wpływające na zaburzone funkcjonowania pod względem roli rozrodczej i hormonalnej w organizmie. Niewydolne jajniki nie są w stanie produkować normalnej ilości hormonów lub nie wytwarzają ich wcale. Nie zachodzi w nich proces jajeczkowania. Lekarze najczęściej wymieniają trzy zespoły pierwotnej niewydolności jajników: hipoplazję jajników, przedwczesne wygasanie jajników oraz dysgenezję gonad.

Niestety, wraz ze wzrostem poziomu hormonu folikulotropowego maleje prawdopodobieństwo zajścia w ciążę, nawet jeśli lekarzom i starającej się o dziecko kobiecie uda się wywołać owulację.

U mężczyzn zawyżony poziom hormonu FSH łączony jest najczęściej z uszkodzeniem, kastracją i niewydolnością jąder.

Jeśli wyniki analizy są poniżej normy, kobiety i mężczyźni powinni zbadać stan przysadki lub podwzgórza. Pamiętajmy, że poziom FSH zaniżają też leki antykoncepcyjne. U mężczyzn niskie stężenie FSH może wiązać się z niepłodnością, uniemożliwiając zajście spermatogenezy, czyli procesu wytwarzania plemników. W takich przypadkach należy skontaktować się z endokrynologiem.