Dializa otrzewnowa jest prostym i relatywnie tanim sposobem postępowania leczniczego. Procedura ta umożliwia zachowanie homeostazy organizmu. W niektórych przypadkach pozwala na powrót chorego do normalnej aktywności życiowej.
Na czym polega dializa otrzewnowa?
Krańcowo niewydolne nerki wytwarzają minimalne ilości moczu lub nie produkują go wcale. Chory nie ma więc możliwości pozbycia się z organizmu nadmiaru wody. Nie działają również mechanizmy służące usuwaniu i wchłanianiu zwrotnemu jonów niektórych pierwiastków odpowiedzialnych np. za regulację ciśnienia tętniczego.
Dializa otrzewnowa to zabieg, który polega na regularnym wprowadzaniu do jamy otrzewnej osoby chorej na schyłkową niewydolność nerek specjalnego płynu dializacyjnego. Jego skład pozwala na wyrównanie bilansu wodnego i elektrolitowego. Wychwytuje także z naczyń jamy brzusznej szkodliwe produkty przemiany materii.
Na czym polega dializa otrzewnowa? Dowiesz się tego z filmu:
Wskazania do stosowania dializy otrzewnowej
Schyłkowa niewydolność nerek – w przebiegu choroby lub po urazie – zagraża szybkim pogorszeniem stanu zdrowia i śmiercią, dlatego interwencyjnie rozpoczyna się dializę otrzewnową. Podstawowym wskazaniem do jej wykonywania jest niemożność niezwłocznego przeprowadzenia docelowego zabiegu, czyli przeszczepu nerki. Chorzy oczekujący na transplantację mogą być leczeni hemodializami. Jednak w ostrej niewydolności czynności wydalniczych i w świeżych, nieodwracalnych zmianach głównym sposobem ratowania życia pacjentów jest wykonywanie dializ otrzewnowych. Metoda ta często stosowana jest również u dzieci.
Jeśli zmiany chorobowe mają charakter utrwalony (a nie ostry i przemijający), zespół lekarski podejmuje decyzję dotyczącą dalszego leczenia. W niektórych schorzeniach wykonanie transplantacji nerki nie jest brane pod uwagę ze względu na duże ryzyko odrzucenia przeszczepionego narządu lub szybkiego zniszczenia go przez proces chorobowy, który doprowadził do uszkodzenia własnych nerek. Niedostateczna jest też ilość narządów od dawców. Czas oczekiwania może być bardzo długi, tym bardziej, że pomiędzy dawcą a biorcą musi być zachowana zgodność tkankowa.
Jak wygląda dializa nerek? Dowiesz się tego z filmu:
Pierwsza faza leczenia nerkozastępczego niemal zawsze obejmuje dializy otrzewnowe. Dzieje się tak ze względu na łatwość przygotowania chorego oraz możliwość prowadzenia tego zabiegu bez dostępu do specjalistycznej aparatury. Hemodializatora, czyli tzw. sztucznej nerki można użyć dopiero po pewnym czasie (niezbędnym do chirurgicznego wytworzenia i tzw. dojrzewania przetoki tętniczo-żylnej). Jeśli nie ma możliwości podjęcia tego typu leczenia, kontynuuje się dializy otrzewnowe, które chory (po przeszkoleniu) może samodzielnie wykonywać w domu.
Jak przebiega dializa otrzewnowa?
Pierwszą fazą jest wytworzenie dostępu do jamy brzusznej. Otrzewna, ze względu na swoją dużą powierzchnię i świetne unaczynienie, doskonale spełnia funkcję błony półprzepuszczalnej, przez którą przenikają odprowadzane z organizmu substancje. Przez ścianę jamy brzusznej wprowadza się cewnik. Końcówka sięga do dolnej części jamy otrzewnej – w okolicy pęcherza moczowego. Cewnik wyposażony jest zwykle w kołnierz, który wszywa się w powłoki ciała, aby zapewnić stałą pozycję urządzenia.
Po wygojeniu rany (a w nagłych stanach – natychmiast) do jamy brzusznej wprowadza się 2–3 litry specjalnie przygotowanego płynu, który dostarcza organizmowi niezbędnych elektrolitów. Ze względu na zjawisko osmozy wchłania on z naczyń otrzewnej nadmiar wody oraz szkodliwe produkty przemiany materii. Po kilku godzinach płyn wypuszcza się na zewnątrz tym samym drenem i podaje nową porcję. Proces taki powtarzany jest kilkukrotnie w ciągu doby.
Najczęstszym sposobem wykonywania dializy jest CADO – codzienna ambulatoryjna dializa otrzewnowa. Polega ona na ręcznym podawaniu i usuwaniu płynów. Inna, często wykorzystywana procedura – ADO (automatyczna dializa otrzewnowa) – to proces wspomagany przez odpowiednio zaprogramowaną pompę, która podaje kolejne dawki płynu do otrzewnej, a następnie go usuwa. Cały zabieg można przeprowadzić np. w ciągu nocy, co umożliwia choremu normalną dzienną aktywność, a nawet podjęcie pracy.
Jak zbudowany jest układ moczowy? Dowiesz się tego z filmu:
Przeciwwskazania do dializy otrzewnowej i powikłania
Przeciwwskazaniami do dializy otrzewnowej są pierwotne choroby jamy brzusznej przebiegające z zajęciem otrzewnej, jej zrostami, rozległymi bliznami powłok, przetokami czy przepuklinami jamy brzusznej. Przyczyną dyskwalifikacji do takiego zabiegu może też być znaczna otyłość.
Podstawowe powikłania dializy otrzewnowej to:
- wyrwanie lub niedrożność cewnika,
- infekcja wnętrza jamy brzusznej (drobnoustrojami wprowadzonymi przez cewnik lub z płynem dializacyjnym),
- krwotok,
- perforacja jelita (np. z powodu odleżyny zrobionej przez cewnik),
- przewlekłe stany zapalne otrzewnej lub powłok w miejscu implantacji cewnika,
- brak wyrównania stanu chorego ze względu na małą selektywność metody i mniejszą niż w przypadku hemodializy możliwość monitorowania na bieżąco podstawowych parametrów życiowych.
Bibliografia:
1. M. T. Macfarlane, Urologia, Wrocław 1997.
2. A. Szczeklik, P. Gajewski, Interna Szczeklika 2018, Liszki 2018.