Witrektomia jest skomplikowanym zabiegiem mikrochirurgicznym, który wykonuje się wewnątrz gałki ocznej. Wprowadzenie do oka źródła światła, mikronarzędzi i użycie mikroskopu operacyjnego pozwalają na usuwanie nawet najmniejszych zmian, które zagrażają siatkówce i prawidłowemu widzeniu.

Czym jest witrektomia?

Witrektomia to operacja oka polegająca na uzyskaniu dostępu do przestrzeni wewnątrzgałkowej i usunięciu części wypełniającej ją ciała szklistego. W praktyce klinicznej wykonuje się 2 zabiegi. Witrektomia przednia to zabieg usuwania z przedniego odcinka oka (przed soczewką) ciała szklistego, które dostało się tam wskutek urazu lub w przebiegu innej operacji (np. usunięcia zaćmy). Podstawowe znaczenie we współczesnej medycynie ma tzw. witrektomia tylna. Jej celem jest nie tylko wycięcie części szklistki, ale przede wszystkim usunięcie występujących tam nieprawidłowych struktur i wykonanie czynności, które zapewnią siatkówce prawidłowe ułożenie. Dzięki temu może ona być prawidłowo odżywiana przez leżącą obok naczyniówkę i (o ile nie doszło do jej nieodwracalnego uszkodzenia) odzyskać prawidłową funkcję wzrokową (przekształcanie docierających do poszczególnych receptorów promieni światła na impulsy nerwowe przekazywane do mózgu).

Zabieg witrektomii wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym (pozagałkowym) lub – w koniecznych przypadkach – w anestezji ogólnej.

Pierwotną metodą wykonywania tego zabiegu była tzw. witrektomia otwarta (open sky vitrectomy). Do oka dostawano się, wykonując duże nacięcie na rogówce (nierzadko o długości ponad 1 cm) i wprowadzając przez nie narzędzia. Postęp techniki i rozwój mikrochirurgii pozwolił na zastosowanie mniej inwazyjnej metody. Narzędzia wprowadza się przez twardówkę (poza tylnym brzegiem rogówki – pars plana vitrectomy), a wkłucia mają średnicę 1,8–1,3 mm. Zwykle wykonuje się 3 wejścia, którymi wprowadza się miniaturowe narzędzia: światłowód oświetlający wnętrze oka, kaniulę (zapewniającą dopływ płynu utrzymującego w oku odpowiednie ciśnienie) i różnego typu manipulatory (pęsetki, nożyczki, szpatułki). Przez taki otwór można też umieścić w oku końcówkę lasera służącego do fotokoagulacji siatkówki.

Niezbędną częścią zestawu zabiegowego jest mikroskop, pozwalający oglądać operowane struktury oraz soczewki poszerzające pole widzenia. Do wnętrza oka chirurg-okulista „zagląda” przez rozszerzony otwór źreniczny.

Zabieg uzupełnia się śródoperacyjnym laserowaniem lub wypełnieniem oka na zakończenie gazem lub silikonem, które mają zapewnić prawidłowe przyleganie siatkówki do ściany gałki ocznej.

Witrektomia – wskazania

Witrektomia jest wykonywana z powodu różnorodnych wskazań. Są nimi np.:

• urazy gałki ocznej,
  
• wylewy do ciała szklistego,
  
• odwarstwienie lub otwory siatkówki,
  
• błony przedsiatkówkowe,
  
• zrosty lub trakcje (pasma łącznotkankowe, które powodują pociąganie siatkówki lub innych struktur oka i zmianę ich położenia),
  
• ciała obce wewnątrzgałkowe,
  
• nowotwory oka,
  
• zapalenie wnętrza gałki ocznej (endophthalmitis).
  

Witrektomia – zalecenia pooperacyjne i rekonwalescencja

Skuteczność witrektomii zależy w dużej części od stosowania się chorego do zaleceń, które otrzymuje po zabiegu. W niektórych sytuacjach należy zachowywać przez 2–3 dni określoną przez lekarza pozycję (np. leżenie na boku), by podany gaz lub silikon najsilniej przyciskał siatkówkę do naczyniówki w operowanym miejscu. Chory musi unikać gwałtownych ruchów, wstrząsów, wysiłku fizycznego. Niebezpieczne mogą być stany, które powodują chwilowe, gwałtowne podniesienie ciśnienia (uporczywy kaszel, kichanie, intensywne używanie tłoczni brzusznej, np. przy zaparciach). Wystąpieniu takich objawów po operacji zapobiega się, stosując odpowiednie leki.

W pierwszych dobach po zabiegu operowane oko chronione jest przez specjalną osłonę. Po jej zdjęciu chory musi zwracać szczególną uwagę na to, by oka nie trzeć ręką, nie wycierać zbyt intensywnie chusteczką. Należy unikać ekspozycji na zapylenie, unikać przypadkowych urazów.

Niezbędna jest regularna kontrola okulistyczna. W przypadku podania choremu gazów lub silikonu może być konieczne dopełnienie lub wymiana podanego środka.

Największą grupę osób poddawanych witrektomii stanowią chorzy na cukrzycę. W ich przypadku kluczowe jest prawidłowe leczenie diabetologiczne, ponieważ nawet krótkotrwałe wahania poziomu cukru mogą powodować bardzo szybki rozwój zmian chorobowych w oku.

Witrektomia – powikłania

Witrektomia to niezwykle złożony zabieg mikrochirurgiczny, wykonywany na wyjątkowo delikatnych strukturach, które już w momencie rozpoczęcia operacji są zazwyczaj w bardzo złym stanie (zrosty, pęknięcia, zaburzenia metabolizmu spowodowane przemieszczeniem lub patologią naczyń krwionośnych). Decyzję o przeprowadzeniu witrektomii podejmuje się często w sytuacjach, kiedy ryzyko niepowodzenia zabiegu jest duże, ale niewykonanie go oznacza dla chorego całkowitą utratę wzroku, dlatego operacja jest obarczona dużym ryzykiem powikłań śród- i pooperacyjnych. Skuteczność ocenia się na ok. 50%, a jej prawidłowe wykonanie i czasowa, często ograniczona, poprawa ostrości wzroku nie zabezpieczają przed kolejnymi powikłaniami choroby podstawowej.