Astma oskrzelowa nazywana jest także dychawicą oskrzelową. Jest bardzo częstym schorzeniem, na które cierpi ok. 3–4 mln osób w Polsce i – według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) – nawet 300 mln osób na całym świecie! Każdego roku bezpośrednio przyczynia się do śmierci nawet 250 mln ludzi. Zachorowalność na astmę oskrzelową nieprzerwanie wzrasta od blisko 50 lat.

Przyczyny rozwoju astmy

Astma oskrzelowa może być spowodowana infekcjami wirusowymi, bakteryjnymi, a w niektórych przypadkach nawet stresem! Zdaniem lekarzy dychawica wywoływana jest najczęściej w wyniku połączenia czynników genetycznych i środowiskowych. Wśród genetycznych uwarunkowań, zwłaszcza w wieku dziecięcym, zalicza się nadmierną produkcję immunoglobuliny IgE, która jest odpowiedzialna za astmę alergiczną. Spore ryzyko zachorowania na dychawicę występuje również u dzieci cierpiących na atopowe zapalenie skóry. Predyspozycje genetyczne wskazują zazwyczaj na atopową odmianę astmy oskrzelowej.

Czynniki genetyczne u osób dorosłych ujawniają się najczęściej za sprawą alergenów lub występują po przebyciu infekcji. Przyczynami środowiskowymi dychawicy są na ogół: 

• dym tytoniowy, 
  
• zanieczyszczenia powietrza spalinami samochodowymi, 
  
• dymy (z kominów pieców domowych, fabrycznych), 
  
• alergeny wewnątrzpochodne (roztocza kurzu domowego,  karaczany, alergeny zwierząt domowych, zarodniki grzybów pleśniowych), 
  
• alergeny zewnątrzpochodne (pyłki traw, pyłki drzew), 
  
• środki farmakologiczne (aspiryna, niesteroidowe leki przeciwzapalne, beta-blokery), 
  
• produkty spożywcze. 
  

Ponadto astma oskrzelowa może się ujawnić po intensywnych ćwiczeniach fizycznych, w czasie śmiechu, strachu, stresu i w wyniku oddziaływania zimnego powietrza na układ oddechowy.

Jak podkreślają lekarze, u osób chorych na dychawicę rozwijają się zazwyczaj choroby współistniejące: 

• refluks przełyku, 
  
• zapalenie zatok, 
  
• obturacyjny bezdech senny, 
  
• zaburzenia lękowe i afektywne. 
  

Astma bardzo często łączy się z pokrzywką, chorobami autoimmunologicznymi, zespołem Churga-Straussa.

Astma: objawy

Objawy astmy oskrzelowej mają napadowy charakter. Osoby zapadłe na dychawicę jako najczęstszą dolegliwość wymieniają uczucie duszności, które jest powodowane obkurczaniem oskrzeli. Do duszności dochodzi często po wysiłku fizycznym, nad ranem oraz w nocy. Pozostałymi symptomami astmy oskrzelowej są: świszczący oddech, silny ucisk w klatce piersiowej, kaszel (najczęściej suchy), obrzęk błony śluzowej. Objawy nazywane często „atakami” uniemożliwiają lub ograniczają normalne funkcjonowanie. Dolegliwościami spowodowanymi astmą oskrzelową są kłopoty z zasypianiem w trakcie nocnych napadów duszności. Symptomy pojawiają się samoistnie lub są wywoływane przez bodźce zewnętrzne, takie jak: dym tytoniowy, opary chemiczne, intensywne zapachy oraz silne emocje. Osoby chore na astmę oskrzelową znacznie ciężej przechodzą standardowe infekcje układu oddechowego.

Co robić podczas ataku astmy ?

W momencie wystąpienie nagłego i silnego napadu astmy oskrzelowej należy jak najszybciej przyjąć leki oraz zachować spokój. Nerwy, lęk oraz stres wywołany napadem zaostrzają objawy i pogarszają stan zdrowia. Zaleca się podanie środków rozkurczających oskrzela o natychmiastowym działaniu (leki zawierające salbutamol, fenoterol). Szybkie zażycie dawki umożliwia oddychanie. Kolejną kwestią, o której należy pamiętać w trakcie napadu dychawicy, jest przyjęcie pozycji stojącej lub siedzącej. Leżenie utrudnia oddychanie, zwłaszcza w przypadku znacznego skurczu oskrzeli. Kolejną dawkę leków należy podać po upływie ok. 20 minut. Jeśli objawy astmy nie mijają, należy wezwać pogotowie ratunkowe.

Leczenie astmy

Astmy oskrzelowej nie da się wyleczyć. Pomimo powszechnego występowania i zaliczania schorzenia do najczęstszych chorób cywilizacyjnych, nadal nie wymyślono skutecznej metody leczenia. Standardowa terapia polega na łagodzeniu objawów. Lekarze zalecają stworzenie indywidualnego planu, który pomoże kontrolować chorobę i jej objawy. Aby go wykonać, należy poznać i ograniczyć kontakt z występującymi w życiu codziennym alergenami, a także przeprowadzić badania oceny objawów i kontrolować zażywanie lekarstw. Minimalizowanie objawów astmy oskrzelowej jest możliwe, jeśli chora osoba jest w stanie wyeliminować czynniki zewnętrzne wywołujące napady (np. dym tytoniowy, aspirynę, zwierzęta domowe). Farmakoterapia w przebiegu dychawicy dzieli się na grupę leków przynoszących szybką ulgę, a także na leki pomocne w kontrolowaniu choroby. Stosowane lekarstwa zależą także od stopnia zaawansowania choroby. Środki doraźne zmniejszają uczucie duszności i minimalizują reakcje alergiczne. W przypadku astmy przewlekłej łagodnej stosuje się najczęściej niewielkie dawki kortykosteroidów wziewnych bądź doustnych, długo działających beta2-mimetyków, leków przeciwleukotrienowych lub stabilizatorów tucznych. Ponadto osoby cierpiące na codzienne ataki powinny stosować spore dawki kortykosteroidów wziewnych.