Skóra głowy może być wrażliwa z natury lub może stać się taka w wyniku niekorzystnie działających czynników zewnętrznych. Choroby skóry głowy stają się coraz większym problemem zdrowotnym. Rozwinąć się mogą niezależnie od wieku. Jedną z najczęściej występujących jest łupież.

Choroby skóry głowy – łupież czerwony mieszkowy

Łupież czerwony mieszkowy (pityriasis rubra pilaris – PRP) to przewlekła, klinicznie niejednorodna choroba skóry głowy. Występuje u osób starszych jako typ I klasyczny uogólniony i typ II atypowy oraz u dzieci jako typ III klasyczny uogólniony, typ IV ograniczony i typ V dziecięcy atypowy. Przyczyny powstawania łupieżu czerwonego mieszkowego nie są znane. Zauważono, że choroba niekiedy występuje rodzinnie. Wymienia się trzy szczyty zachorowań: w wieku 0–10, 11–19 i 40–60 lat.

Wspólną cechą wszystkich pięciu typów jest występowanie przymieszkowych rogowaciejących grudek, rumieni i łupieżowatych łusek. Zmiany początkowo dotyczą twarzy, owłosionej skóry głowy i rąk. Następnie skupiają się i zlewają, tworząc złuszczające się ogniska koloru łososiowego. W warstwie rogowej ma miejsce hipergranuloza i nieregularny rozrost naskórka. Skóra staje się erytrodermiczna (ma miejsce uogólniony proces chorobowy, który obejmuje cały obszar skóry, a zaczerwienienie i złuszczanie pojawia się na ponad 90% powierzchni ciała).

Leczenie opiera się na farmakoterapii. Choremu podawane są retinoidy lub metotreksat czy cyklosporyna. Konieczne jest odpowiednie natłuszczanie i nawilżanie skóry. Niekiedy miejscowo stosowane są maści zawierające glikokortykosteroidy.

Choroby skóry głowy i włosów – grzybica

Grzybica to choroba skóry głowy i włosów. Jest infekcją zewnątrzpochodną wywołaną przez dermatofity antropofilne, zoofilne i geofilne. Zmiany występują przede wszystkim u dzieci. W tym przypadku zakażenie pojawia się tylko na owłosionej skórze głowy. Z kolei u dorosłych choroba rozwija się na skórze brody i głowy.

Głównymi czynnikami etiologicznymi odpowiedzialnymi za wystąpienie grzybicy skóry owłosionej są grzyby chorobotwórcze: Trichophyton violaceum, Trichophyton tonsurans, Trichophyton schoenleinii, Trichophyton mentagrophytes, Trichophyton verrucosum, Microsporum audouinii i Microsporum canis. Do zakażenia dochodzi głównie przez bezpośredni kontakt. Prawdopodobna jest też droga pośrednia – przez szczotki czy grzebienie. Czynnikami sprzyjającymi zakażeniu są m.in.: defekt neutrofilów (chemioterapia, radioterapia), niedobór limfocytów T (choroba Hodgkina, AIDS), czynniki środowiskowe (urządzenia kąpielowe, detergenty), choroby metaboliczne (nadczynność tarczycy, cukrzyca, niewydolność nerek), zaburzenia odporności, niedożywienie, wyniszczenie, przerwanie ciągłości tkanek, ciąża, okres noworodkowy i stany zapalne.

Na skórze można zaobserwować liczne ogniska złuszczającej się skóry, w obrębie których widoczne są połamane włosy na poziomie skóry, żółte lub szare łuski, niekiedy łysienie plackowate i stan zapalny. Z mieszków włosowych może wydobywać się ropna treść. Grzybica to choroba skóry głowy powodująca wypadanie włosów.

W farmakoterapii zastosowanie mają gryzeofulwina, terbinafina, flukonazol i itrakonazol. Leczenie trwa średnio 6–12 tygodni. Niekiedy konieczna jest epilacja zakażonych włosów. Przybory do pielęgnacji należy myć w ciepłej wodzie z mydłem oraz dezynfekować zakażone ubrania i pościel.

Choroby skóry głowy u dzieci – ciemieniucha

Ciemieniucha to choroba skóry głowy u dzieci, która potrafi pojawić się już w 3–6 tygodniu życia. Uważa się, że jest spowodowana przez zwiększoną aktywność gruczołów łojowych w wyniku zwiększonego stężenia hormonów matki lub nadużycia drażniących produktów do pielęgnacji skóry we wczesnych tygodniach życia. Wydzielany w nadmiarze łój i złuszczone komórki naskórka tworzą ciemnożółte plamy o różnym stopniu nasilenia. Zmiany zazwyczaj ograniczają się do skóry głowy dziecka, ale zdarza się, że pojawiają się także na brwiach, okolicach nosa, za uszami, w fałdkach skóry. 

Schorzenie leczy się, aplikując olej roślinny na noc w połączeniu z delikatnym czesaniem i usuwaniem luźnych płatków skóry. Należy unikać używania silnych szamponów przeznaczonych do leczenia łupieżu.

Choroby włosów i skóry głowy – wszawica głowowa

Powszechną chorobą włosów i skóry głowy jest wszawica głowowa. Jest ona zakaźną chorobą pasożytniczą, a przy tym stanowi problem o wymiarze społecznym. Za schorzenie odpowiada zakażenie wszą ludzką, czyli małym, płaskim owadem bez skrzydeł, który żywi się krwią ze skóry głowy. Wszy składają dziennie około 10 gnid, z których po 7 dniach wykluwają się młode. Choroba ta obecnie najczęściej występuje u przedszkolaków i młodzieży szkolnej.

Owłosiona skóra jest pokryta małymi, swędzącymi, nakładającymi się w skupiska grudkami, które mogą występować również na karku i za uszami.

Leczenie wszawicy opiera się na farmakoterapii. W aptece można kupić, bez recepty, kilka preparatów zwalczających wszawicę:

• zawierające permetrynę, w formie szamponu, kremu, lotionu – nakłada się je na suche włosy na 10 minut;
  
• zawierające 4% roztwór dimetikonu i cyklometikonu 5 – do wcierania w suche włosy.
  

W zwalczaniu wszawicy można wykorzystać także grzebień elektroniczny. Należy dbać o higienę.

Bibliografia:

1. Omulecki A., Walczak-Koszela I., Łupież czerwony mieszkowy – typ IV młodzieńczy. Opis przypadku, „Przegląd Dermatologiczny”, 2013, 100, s. 36–39.

2. Galęba A., Bajurna B., Grzybica skóry owłosionej, „Pielęgniarstwo Polskie”, 2014, 1(51), s. 49–53.

3. Izdebska J.N., Wszy? Poznaj i pokonaj problem, Warszawa, Wydawnictwo PWN, 2014.

4. Hay R., Diagnosis and management of tinea capitis, London, Mosby-Wolfe, 1999.

5. Jabłońska S., Chorzelski T., Choroby skóry, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 1994.

6. Sikora M., Pachołek T., Soter K., Szepietowski J., Analiza zakażeń grzybiczych skóry i jej przydatków w rejonie Wrocławia w latach 1995–1999, „Mikologia Lekarska”, 2000, 7(3), s. 145–151.

7. Szklarczyk M., Goździalska A., Jaśkiewicz J., Choroby oraz pielęgnacja skóry głowy i włosów, W: Goździalska A., Jaśkiewicz J. (red.), Stan skóry wykładnikiem stanu zdrowia, Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM, 2012, s. 65–73.

8. Trotter S., Pielęgnacja skóry noworodka, W: Lumsden H., Holmes D. (red.), Noworodek i jego rodzina. Praktyka położnicza, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2012, s. 100–113.