Nowotwory wieku dziecięcego stanowią rzadko występującą grupę schorzeń, lecz są jedną z głównych przyczyn zgonów wśród najmłodszych. Sporadycznie rozwija się u dzieci czerniak, który powstaje w dużej mierze jako konsekwencja nieprawidłowej profilaktyki wobec szkodliwie działającego promieniowania ultrafioletowego.

Czerniak u dzieci – problem terapeutyczny

Czerniak to nowotwór złośliwy wywodzący się z melanocytów, czyli komórek barwnikowych wytwarzających melaninę. Może rozwinąć się ze znamion barwnikowych lub powstać de novo, na niezmienionej dotąd skórze. Czerniak u dzieci niestety rozpoznawany jest w większości przypadków w zaawansowanym już stadium klinicznym. W rezultacie niejednokrotnie dochodzi do rozprzestrzenienia się choroby po organizmie i powstawania przerzutów. Jej zaawansowana forma wymaga podjęcia radykalnego i agresywnego leczenia, co w przypadku dzieci stanowi duży problem.

Do szybkiego rozwoju czerniaka u dzieci dochodzi zwłaszcza w wyniku intensywnego tempa podziałów komórek nowotworowych. Jedną z przyczyn rzutujących niekorzystnie na proces diagnostyczno-terapeutyczny jest także rzadkość występowania tych schorzeń w populacji dziecięcej. Wczesną diagnozę utrudnia odmienna niż u dorosłych symptomatologia.

Częstość występowania czerniaka u dzieci

Według dostępnych szacunków w Polsce częstość występowania nowotworów rzadkich tzw. typu dorosłego, do których zalicza się czerniaka u chorych do 18 roku życia, obliczono na około 1,5-2% wszystkich nowotworów złośliwych u dzieci. Także według Międzynarodowej Klasyfikacji Nowotworów Dziecięcych (International Classification of Childhood Cancer, ICCC) czerniak skóry jest bardzo rzadko występującym u dzieci nowotworem. Ryzyko rozwoju choroby rośnie wraz z wiekiem.

Objawy czerniaka u dzieci

Objawy czerniaka u dzieci dotyczą zwłaszcza zmian zachodzących w wyglądzie skóry. Należy zwrócić szczególną uwagę na pojawienie się nowych znamion barwnikowych na ciele dziecka, ale i na zmiany zachodzące w już istniejących znamionach, takie jak: powiększenie się, zmiana kształtu, granic lub zabarwienia, pieczenie, zgrubienie, swędzenie, krwawienie i pojawienie się rumieniowej otoczki. Zmiana ma zazwyczaj charakter brodawki bezbarwnej lub w różowym kolorze, która może rozwinąć się do dużych rozmiarów, przekraczających 5 mm. Może pojawić się w dowolnym miejscu na skórze, ale najczęściej umiejscawia się na tułowiu (w obszarze między ramionami a biodrami), głowie, szyi i dolnej partii nóg.

Czerniak u dzieci może dawać także objawy nietypowe i niespecyficzne dla tej choroby nowotworowej. Wśród nich należy zwrócić uwagę na uogólniony ból, który staje się coraz bardziej uciążliwy z czasem i ulega mniejszej reakcji na podawane środki przeciwbólowe, spadek aktywności ruchowej, drażliwość, osłabienie, wymioty, nudności, podwyższoną temperaturę ciała i powiększone węzły chłonne.

Kiedy czerniak się rozprzestrzenia, komórki złośliwe mogą pojawić się w pobliskich węzłach chłonnych.

Czerniak skóry u dziecka – leczenie

Od czasu wprowadzenia tzw. terapii kompleksowej w leczeniu czerniaka skóry u dziecka obserwuje się stałą poprawę przeżywalności. Choroba ta może być wyleczona, jeśli jest odpowiednio wcześnie zdiagnozowana i zostanie podjęta terapia, a nowotwór jest cienki i nie wszedł głęboko w skórę. Dzieci z czerniakiem mogą być poddane leczeniu chirurgicznemu, chemioterapii, immunoterapii lub radioterapii. U niektórych chorych może zostać zastosowana kombinacja tych metod.

Jak ustrzec się przed czerniakiem? Sprawdźcie:

Profilaktyka czerniaka skóry u dzieci

Na profilaktykę czerniaka skóry u dzieci składają się działania takie jak:

• czujność rodziców na wszelkie zaburzenia stanu zdrowia dziecka,
  
• znajomość objawów wywoływanych przez czerniaka,
  
• profilaktyczne badanie znamion barwnikowych na ciele dziecka,
  
• zapobieganie poparzeniom słonecznym,
  
• unikanie uszkodzenia znamion,
  
• prawidłowa ochrona skóry dziecka – unikanie nadmiernej ekspozycji na działanie promieni słonecznych w okresie letnim, podczas największego natężenia słońca (w godzinach 11.00–16.00), noszenie podczas zabawy na dworze w słoneczne dni ubrań ochronnych takich jak kapelusz i długie rękawy, stosowanie środków odbijających, pochłaniających lub załamujących promieniowanie ultrafioletowe (wobec dzieci najlepiej stosować blokery o dużej wielkości filtra przeciwsłonecznego).

Czynniki ryzyka rozwoju czerniaka u dzieci

Działania profilaktyczne powinny być skierowane zwłaszcza wobec dzieci znajdujących się w grupie podwyższonego ryzyka rozwoju czerniaka. Do czynników zwiększających prawdopodobieństwo wystąpienia choroby zalicza się głównie: posiadanie jasnej karnacji (ryzyko uszkodzeń skóry przez ultrafiolet jest większe w związku z towarzyszącym ekspozycji na promieniowanie UV przemianom cząsteczki feomelaniny i uwalnianiem reaktywnych form tlenu), wcześniejsze poparzenia słoneczne, predyspozycje genetyczne, posiadanie nietypowych znamion barwnikowych i dużej liczby zwykłych pieprzyków, piegi, osłabienie układu immunologicznego, chorowanie na siatkówczaka i zespół Wernera.

Bibliografia:

1. Stachowicz-Stencel T., Krawczyk M., Balcerska A., Wczesna diagnostyka choroby nowotworowej u dzieci, „Forum Medycyny Rodzinnej”, 2010, 4(6), s. 431–437.

2. Balcerska A., Epidemiologia chorób nowotworowych u dzieci, „Forum Medycyny Rodzinnej”, 2009, 3(1), s. 61–63.

3. Kowalska K., Podymnia E., Co warto wiedzieć. Rak skóry, czerniak i znamiona skóry, Warszawa, PRIMOPRO, 2014.

4. Kapka-Skrzypczak L., Dudra-Jastrzębska M., Czajka M. i wsp., Charakterystyka kliniczna oraz molekularne podstawy nowotworów skóry, „Hygeia Public Health”, 2014, 49(1), s. 39–45.

5. Pfahlberg A., Kölmel K.F., Grange J.M. i wsp., Inverse association between melanoma and previous vaccinations against tuberculosis and smallpox: results of the FEBIM study, „Journal of Investigative Dermatology”, 2002, 119(3), s. 570–575.