Ból ucha w ciąży stanowi dość częstą dolegliwość. W większości przypadków odpowiada za niego stan zapalny ucha wywołany przez infekcję bakteryjną lub wirusową. Przyszłe mamy są szczególnie narażone na rozwój infekcji z powodu obniżonej w tym czasie odporności organizmu. Łagodzenie bólu ucha u ciężarnych jest trudne z racji znacznie ograniczonych możliwości terapeutycznych.

Co powoduje ból ucha w ciąży?

Ból ucha, czyli otalgia, może być konsekwencją choroby toczącej się w samym uchu (otalgia pierwotna) lub być bólem rzutowanym, który pojawia się w przebiegu schorzeń niemających związku z narządem słuchu (otalgia wtórna).

Ból ucha w ciąży może towarzyszyć zatkaniu ucha w wyniku nieprawidłowej higieny lub nadmiernego wydzielania woszczyny. Gromadzenie się woskowiny powoduje powstanie korka woskowinowego zamykającego kanał słuchowy, co upośledza wentylację ucha. Przyczyną jego bólu może być także uraz mechaniczny związany z czyszczeniem przewodu słuchowego zewnętrznego lub grzybica wywołana w większości przypadków przez grzyby Candida. Jednakże najczęściej wiąże się on ze stanem zapalnym o podłożu wirusowym (adenowirusy, rynowirusy, wirus grypy, paragrypy czy RSV tj. Respiratory Syncytial Virus) lub bakteryjnym (Streptococcus pneumoniae, Moraxella catarrhalis, Haemophilus influenzae – pałeczka grypy). 

Do rozwoju infekcji predysponuje osłabienie mechanizmów obronnych organizmu podczas ciąży. Zapalenie ucha bywa powikłaniem przeziębienia, grypy lub zapalenia zatok. Może być konsekwencją przewiania. Prawdopodobieństwo zapalenia ucha jest wyższe u kobiet ze skrzywioną przegrodą nosową lub przerostem małżowiny nosowej. Najczęściej dotyczy ucha środkowego. Nieleczone lub zaniedbane zapalenie ucha może doprowadzić do rozległej infekcji, która rozchodzi się na sąsiadujące tkanki. Może spowodować zapalenie opon mózgowych, ropień mózgu lub zapalenie kości skroniowej.

Ból ucha może pochodzić z patologii rozwijających się w innym narządzie. Jeśli jest wtórny, jest nieostry i trudny do zlokalizowania. Może być spowodowany uszkodzeniem nerwów znajdujących się w sąsiedztwie ucha lub obszarów, które są z nim połączone nerwowo. Może być konsekwencją stanu zapalnego w obrębie migdałków podniebiennych, ślinianek (przyusznych, podżuchwowych, podjęzykowych) lub zębów trzonowych.

Objawy towarzyszące bólom ucha w ciąży

Ból ucha odczuwany jest przez ciężarne jako silny i pulsujący. Nasila się w nocy i w większości przypadków promieniuje do szczęki i szyi. Dodatkowo chore doświadczają szumów usznych. Są to przykre wrażenia dźwiękowe odbierane w jednym uchu lub w obu uszach, przy braku bodźca akustycznego w otoczeniu. Następuje pogorszenie słuchu, pojawia się uczucie zwiększonego ciśnienia w uchu i wrażenie przytkania ucha. Chore odczuwają ogólne osłabienie i zmęczenie. Bólom ucha towarzyszą często bóle i zawroty głowy. Wszystkie te objawy są bardzo uciążliwe dla przyszłej mamy i w znaczący sposób rzutują na jakość życia.

Co stosować na ból ucha w ciąży?

Możliwości terapeutyczne u ciężarnych są bardzo ograniczone. Przyszłe mamy doświadczające bólu ucha powinny udać się na konsultację do laryngologa, który ustali przyczynę dolegliwości i opracuje właściwy sposób leczenia. W przypadku bólu wtórnego prowadzi się leczenie przyczynowe choroby zasadniczej.

Na bolące ucho w ciąży zaleca się stosowanie sprawdzonych domowych rozwiązań. W przypadku zatkania ucha nadmiarem woskowiny należy usuwać ją przez wypłukiwanie wodą, często po uprzednim zmiękczeniu korka woszczynowego płynną parafiną. Zabieg ten powinien przeprowadzić lekarz, ponieważ nieumiejętnie wykonany prowadzi do powikłań, takich jak skaleczenie przewodu słuchowego, perforacja błony bębenkowej, uszkodzenie kosteczek słuchowych lub wtórne zapalenie ucha środkowego. Do czyszczenia uszu nie należy stosować patyczków kosmetycznych, które mogą powodować podrażnienia i wepchnąć głębiej zalegającą woskowinę. Na rynku dostępne są specjalne krople lub spray do uszu.

Podczas zapalenia ucha wywołanego przez bakterie lekarz może zdecydować o podaniu antybiotyku. Najczęściej stosowana jest amoksycylina, która jest lekiem bezpiecznym dla ciężarnych. Krople do uszu można stosować wyłącznie po wcześniejszej konsultacji z lekarzem. Na ból ucha w ciąży pomaga także paracetamol. Dolegliwości łagodzą ciepłe okłady z soli morskiej. Czystą, bawełnianą skarpetę wypełnia się do połowy solą morską i zawiązuje ją na mocny supeł. Następnie podgrzewa się z obydwu stron przez około 5 minut na suchej patelni. Ciepły kompres przykłada się do bolącego ucha 2 razy dziennie. Do bolącego ucha w ciąży zaleca się wkładać wacik nasączony olejkiem kamforowym, herbacianym, z oregano, sokiem z aloesu, wodą utlenioną, octem jabłkowym, oliwą z oliwek lub wyciśniętym sokiem z cytryny.

Na zapalenie ucha sprawdza się domowy olejek czosnkowy, który wykazuje silne działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze. W pojemniku rozgniata się 4 ząbki czosnku razem z łupinami, dodaje się 20 kropli olejku z witaminą E i 200 ml oliwy z oliwek. Naczynie po przykryciu gazą lub lnianą ściereczką zabezpiecza się gumką i odstawia na 3 doby. Po tym czasie miksturę odcedza się przez gazę i odstawia na dobę. Następnego dnia ponownie przecedza się olejek. Do każdego ucha zakrapla się 1–2 krople, do 3 razy dziennie. Podobne działanie przyniesie włożenie do ucha obranego czosnku.

Bibliografia:

1. Kuczkowski J., Sierszeń W., Czaczkowski J., Ból ucha — objaw chorób głowy, szyi i klatki piersiowej, „Forum Medycyny Rodzinnej”, 2011, 5(2), s. 164-170.

2. Bojanowska E., Oleś K., Leszczyńska J., Mika J., Ból ucha a choroby innych narządów w obrębie głowy i szyi, „Ból”, 2014, 15(2), s. 39-42.

3. Janczewki G., Otorynolaryngologia praktyczna – podręcznik dla studentów i lekarzy. Tom I, Gdańsk, Via Medica, 2005.