Utrzymanie równowagi kwasowo-zasadowej jest niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Kwasica (łac. acidosis) to stan, w którym pH krwi spada poniżej normy, czyli 7,35.
Wyróżnia się 2 główne rodzaje kwasicy:
- kwasicę metaboliczną (mleczanową i ketonową),
- kwasicę oddechową.
Objawy kwasicy oddechowej
Jeśli choroba rozwija się szybko, stwierdza się ostrą kwasicę oddechową – ma wtedy miejsce gwałtowne zatrzymywanie dwutlenku węgla w organizmie. Natomiast kwasica oddechowa, która trwa dłużej niż dobę, ma formę przewlekłą; objawy zwykle zauważa się po 2–5 dniach.
Kwasica oddechowa wysyła nieswoiste objawy. W ostrej kwasicy oddechowej pojawiają się: lęk, halucynacje, niepokój, objawy psychotyczne. Jeśli dojdzie do nagłego wzrostu dwutlenku węgla (do ok. 75 mm Hg), pacjent może stracić przytomność. Charakterystyczna dla ostrej kwasicy oddechowej jest sinica, czyli niebieskawosine zabarwienie skóry oraz błon śluzowych ciała. Do tego dochodzą objawy choroby podstawowej.
Oznaki przewlekłej kwasicy oddechowej to: senność, bóle głowy, apatia, zaburzenia pamięci, problemy z koncentracją, drażliwość, przemijające objawy psychotyczne oraz najgroźniejszy objaw kwasicy – śpiączka. Pojawiają się też sinica oraz hipoksemia, czyli obniżenie ciśnienia parcjalnego (cząstkowego) tlenu we krwi tętniczej. W obrazie klinicznym przewlekłej kwasicy oddechowej stwierdza się objawy przewlekłej niewydolności oddechowej (hiperkapnię, przekrwienie spojówek, nadciśnienie płucne, tarczę zastoinową na dnie oka).
Kwasica oddechowa – przyczyny
Choroba ma zróżnicowaną etiologię. Istotą kwasicy oddechowej jest hiperkapnia, czyli stan nieprawidłowo podwyższonego ciśnienia parcjalnego (cząstkowego) dwutlenku węgla (pCO2) we krwi – powyżej 45 mm Hg (6,0 kPa). Kwasica oddechowa zwykle jest efektem zmniejszonej wentylacji pęcherzykowej (rzadziej rozwija się wskutek zwiększonej produkcji dwutlenku węgla). Może być też związana z utrudnioną dyfuzją dwutlenku węgla i/lub zaburzeniami prawidłowego stosunku wentylacji do perfuzji (przepływu płynu ustrojowego) w płucach.
Przyczynami ostrej kwasicy oddechowej mogą być:
- choroby ośrodkowego układu nerwowego,
- choroby struktur klatki piersiowej i opłucnej,
- choroby miąższu płuc,
- choroby nerwów obwodowych i mięśni,
- obturacja dolnych dróg oddechowych,
- stosowanie leków przeciwdepresyjnych działających na ośrodek oddechowy,
- rozmaite inne schorzenia i czynniki (m.in. zatrzymanie krążenia, zapadnięcie podstawy języka u nieprzytomnego chorego, wstrząs, sepsa, ciało obce w drogach oddechowych, stosowanie leków powodujących wiotczenie mięśni).
Przyczynami przewlekłej kwasicy oddechowej mogą być:
- obturacja dolnych dróg oddechowych (najczęściej przewlekła obturacyjna choroba płuc),
- choroby układu nerwowego i mięśni,
- choroby mięśni struktur klatki piersiowej i opłucnej,
- choroby miąższu płuc (rzadko),
- inne (m.in. obturacyjny bezdech senny, otyłość, zwężenie dróg oddechowych).
Kwasica oddechowa – diagnostyka
Kwasica oddechowa powoduje m.in.:
- zmniejszenie syntezy białek i wzrost ich rozpadu,
- skok wydzielania kortyzolu (tzw. hormonu stresu),
- wzrost wydalania fosforanów nieorganicznych z moczem, a także wapnia oraz magnezu,
- utrudnione wiązanie tlenu przez hemoglobinę,
- upośledzenie kurczliwości mięśnia sercowego,
- zaburzenia rytmu serca,
- zatrzymanie krążenia.
Kwasicę oddechową rozpoznaje się na podstawie objawów oraz badania gazometrycznego krwi tętniczej. W badaniu biochemicznym krwi wykonuje się panel elektrolitów osocza. Bada się ponadto stężenie mocznika, glukozy, kreatyniny. Podczas wywiadu lekarz pyta o istniejące choroby układowe, przyjmowane leki, przebyte urazy czy zaobserwowane zmiany w zachowaniu.
Leczenie kwasicy oddechowej
Forma terapii zależy od postaci kwasicy oddechowej (ostrej lub przewlekłej), natomiast rokowania uzależnione są od choroby podstawowej oraz nasilenia niewydolności oddechowej.
Ostrą kwasicę oddechową leczy się w zależności od przyczyny, czyli choroby, która ją wywołała. Na formę terapii wpływa także stopień niewydolności oddechowej. Celem leczenia jest przywrócenie właściwej wentylacji pęcherzykowej. Stosuje się m.in. leki rozszerzające oskrzela, glikokortykosteroidy, tlenoterapię, czasem też wentylację mechaniczną.
Również przewlekłą kwasicę oddechową leczy się poprzez zwalczanie choroby podstawowej. W przypadku współistnienia niewydolności oddechowej należy zastosować tlenoterapię.
Bibliografia:
1. Paweł Stróżecki, Jacek Manitius, Kwasica oddechowa
2. Marcin Skrok, Alicja Nowicka, Kwasica i zasadowica oddechowa (równowaga kwasowo-zasadowa podstawy, kwasica oddechowa, zasadowica oddechowa)