Badanie stężenia FT4 polega na sprawdzeniu poziomu jednego z wolnych hormonów w tarczycy – tyroksyny, która jest produkowana przez ten narząd. W próbie diagnozy schorzeń związanych z tarczycą nie należy polegać tylko na tym badaniu. Istnieje sporo zależności pomiędzy poziomami FT4, FT3 (trijodotyroniny) oraz TSH (tyreotropina), które wpływają na całokształt pracy narządu.

FT4 (wolna tyroksyna) – czym jest?

Tyroksyna jest jednym z podstawowych hormonów (prohormonów), które są produkowane przez tarczycę. W tym narządzie jest również magazynowana oraz uwalniana. Tyroksyna bierze udział w wielu procesach, które zachodzą w ludzkim organizmie. Wśród nich wyróżnia się: wchłanianie glukozy z układu pokarmowego (tyroksyna wzmacnia wchłanianie glukozy), pobudzanie rozpadu tłuszczów na glicerol oraz kwasy tłuszczowe, pobudzanie utleniania w komórkach, regulowanie laktacji, wydzielanie somatotropiny i glikokortykoidów (wzmacnia ich wydzielanie).

Ponadto, tyroksyna decyduje o prawidłowym rozwoju i czynności układu nerwowego, reguluje układ kostny i gospodarkę wapniowo-fosforanową, wpływa na działanie układu płciowego oraz gruczoły płciowe, FT4 pobudza wzrost i rozwój tkanek i ma stosunkowo duży wpływ na pracę mięśni i rozwój siły mięśniowej. Hormon pełni kluczową rolę w metabolizmie i wydzielany jest pod wpływem TSH. FT4 jest także prekursorem T3. Tyroksyna w laboratoryjnej diagnostyce funkcjonuje pod symbolem T4 oraz FT4. Pierwsze oznaczenie wskazuje na ogólną zawartość tyroksyny, a FT4 na wolne frakcje hormonu, które nie są związane z białkami.

Zależności pomiędzy FT4 a FT3 oraz TSH

Stężenie hormonów w tarczycy jest zależne od mechanizmów ośrodkowych (zależnych od pracy układu nerwowego), obwodowych (wydzielanie enzymów dejodynazy) oraz pracy gruczołów dokrewnych. Pod wpływem hormonu TSH, wydzielanego w przysadce mózgowej, tarczyca wytwarza T4 (tyroksynę) oraz T3 (trijodotyroninę). Zazwyczaj odbywa się to w proporcjach 3:1. Tyroksyna przekształca się w T3 w tkankach (ok. 80% ogólnej produkcji trijodotyroniny, reszta produkowana jest bezpośrednio w tarczycy). W przypadku wielu chorób do tego procesu dochodzi nie w obrębie tkanek, a tarczycy. Wynika to z prób adaptacji organizmu i jego walki z chorobą. Należy pamiętać, że stosunek T3 i T4 jest zmienny w czasie i zależy od okoliczności oraz osobniczych cech organizmu, a stężenie FT3 nie oznacza efektu działania hormonów tarczycy. Z kolei wytwarzanie TSH (hormonu tyreotropowego) jest hamowane przez stężenie T3. Mechanizm wpływający na zależności pomiędzy hormonami nazywany jest ujemnym sprzężeniem zwrotnym. Zatem niewielkie zmiany poziomów T3 i T4 wskazują na duże zmiany poziomu TSH, ale wahania stężenia TSH nie oznaczają zmiany T3 i T4.

Kiedy wykonać badanie FT4?

Badanie stężenia FT4 jest wykonywane najczęściej w przypadku podejrzeń zaburzenia czynności tarczycy i w sytuacji niewłaściwego poziomu TSH. Objawami nadczynności tarczycy może być wzmożona potliwość, uczucie przewlekłego zmęczenia, spadek wagi, bezsenność. Badanie stężenie FT4 należy wykonać także w przypadku powiększenia tarczycy (wole tarczycowe).

Badanie i normy FT4 (wolnej tyroksyny)

Badanie stężenie wolnej tyroksyny (FT4) polega na pobraniu krwi z żyły łokciowej. Wolne frakcje nie powinny przekraczać 10–25 pikomoli na litr (pmol/l) lub 8–20 nanogramów na litr (ng/l), jeśli poziom TSH jest w normie (0,4–4,0 µIU/ml.).

Podwyższony poziom FT4 – co oznacza?

Zdaniem lekarzy podwyższony poziom wolnej frakcji FT4 w sytuacji obniżonego stężenia TSH, świadczy o pierwotnej lub wtórnej nadczynności tarczycy, bądź o wczesnym stadium choroby Hashimoto. Wysokie FT4 występuje również u osób cierpiących na niedoczynność tarczycy, które są poddawane terapii tyroksyną czy amiodaronem. Należy pamiętać, że wynik badania może być fałszywy, gdy trwale zażywa się środki farmakologiczne zawierające estrogen, a także leki przeciwpadaczkowe oraz aspirynę w dużych dawkach. W sytuacji zwiększonego stężenia FT4 i nadczynności tarczycy w organizmie chorej osoby dochodzi do przyspieszenia metabolizmu. Charakterystyczny dla tego procesu może być wzrost apetytu wraz ze spadkiem wagi, częstsze oddawanie stolca, pobudzenie, bezsenność, nadmierna potliwość, przyspieszone bicie serca, niewłaściwy cykl miesiączkowy oraz wypadanie włosów. W sytuacji wystąpienia powyższych objawów należy niezwłocznie udać się do lekarza, ponieważ zaburzenia pracy tarczycy mogą doprowadzić do wielu groźnych powikłań. W sytuacji zwiększonego poziomu stężenia FT4 stosuje się najczęściej leczenie farmakologiczne pochodnymi tionamidów.