Ból nerwu kulszowego to ból lokalizujący się w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa i promieniujący do pośladka przez tylną powierzchnię uda aż do podudzia, a nawet stopy. Ból nerwu kulszowego określany jest rwą kulszową. Przyczyną bólu nerwu kulszowego jest jego podrażnienie bądź ucisk korzeni nerwowych, z których wychodzi.

Nerw kulszowy – przyczyny bólu

Na odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa uchodzą z kanału kręgowego korzenie nerwowe, które łączą się, tworząc nerw kulszowy. Są to korzenie L4, L5, S1, S2 i czasami S3. Do ucisku czy podrażnienia nerwu kulszowego może dojść na każdym jego odcinku. Jednak najczęściej przyczyną bólu nerwu kulszowego jest ucisk korzenia nerwowego w kanale kręgowym przez fragment krążka międzykręgowego, najczęściej na skutek zwyrodnienia tej struktury. Inne przyczyny bólu nerwu kulszowego to:

• zwężenie kanału kręgowego,
  
• kręgozmyk,
  
• zespół mięśnia gruszkowatego (nadmierne napięcie tego mięśnia),
  
• zmiany ropne w kanale kręgowym,
  
• nacieki nowotworowe.
  

Jak jednak wspomniano, najczęściej ból nerwu kulszowego jest skutkiem zwyrodnienia krążka międzykręgowego, czyli chrzęstno-włóknistej struktury w kształcie dysku. W jego budowie wyróżnia się pierścień otaczający jądro miażdżyste krążka. Ma on za zadanie przenosić i amortyzować wszystkie obciążenia kręgosłupa. Proces zwyrodnieniowy jest właściwie nie do uniknięcia i rozpoczyna się już nawet w okresie dojrzewania, postępuje z wiekiem. Nasileniu tych zmian i uszkodzeniu pierścienia krążka międzykręgowego z wtórnym przemieszczeniem się jądra miażdżystego kręgu i ucisku na korzeń nerwowy sprzyja np. nadmierne obciążenie kręgosłupa.

Objawy towarzyszące bólowi nerwu kulszowego

Ból nerwu kulszowego charakteryzuje się zazwyczaj nagłym początkiem, powiązanym ze zbyt dużym przeciążeniem kręgosłupa czy urazem. Zdarza się też, że ból nerwu kulszowego narasta stopniowo. Tak czy inaczej promieniuje on do różnych części kończyny dolnej. Może ograniczać się wyłącznie do okolicy lędźwiowo-krzyżowej, może też sięgać aż do samej stopy. Przebieg i obszar bólu zależy też od wysokości, na której doszło do ucisku korzeni nerwowych. Ucisk na poziomie L5 będzie raczej ograniczał się do pośladka i tylno-bocznej powierzchni uda. Z kolei ucisk na niższym poziomie będzie powodował ból obejmujący również podudzie i stopę.

Ból nerwu kulszowego charakteryzuje się tym, że nawet delikatny ruch w kręgosłupa, kichnięcie czy kaszel powodują znaczne nasilenie dolegliwości bólowych. Inne objawy towarzyszące bólowi nerwu kulszowego to zaburzenia czucia, niedoczulica, mrowienie na przebiegu nerwu kulszowego, czy też osłabienie mięśni kończyny dolnej.

W skrajnych przypadkach ból nerwu kulszowego współistnieje z upośledzeniem oddawania moczu i stolca.

Diagnostyka bólu nerwu kulszowego

Wstępne rozpoznanie lekarz stawia na podstawie badania klinicznego i wywiadu. Z reguły ból nerwu kulszowego to jedyny objaw, jednak mimo to lekarz zawsze sprawdza czucie w kończynach czy odruchy neurologiczne. Jeśli po badaniu lekarz nie ma wątpliwości co do rozpoznania, nie trzeba wykonywać badań obrazowych. Jeśli jednak pojawiają się objawy dodatkowe, ból nawraca, warto zlecić te badania. Mogą one przysłużyć się odpowiedniemu doborowi rehabilitacji czy rozważeniu wskazań do leczenia operacyjnego. Zalicza się tu badanie rentgenowskie, tomografię komputerową czy rezonans magnetyczny.

Leczenie bólu nerwu kulszowego

Jeśli pojawi się ból na przebiegu nerwu kulszowego, jedynym rozwiązaniem jest oczekiwanie. Sam ból jest często na tyle silny, że wymusza na chorym przyjęcie pozycji leżącej, z nogami zgiętymi we wszystkich stawach. Znaczne nasilenie bólu może utrzymać się nawet 2 dni mimo odpoczynku. Jeśli jednak trwa dłużej, warto skonsultować się z lekarzem. Aby złagodzić ból, można sięgnąć po dostępne bez recepty środki przeciwbólowe. Należy jednak pamiętać, że paracetamol czy kwas acetylosalicylowy nie przyniosą efektu. Należy sięgnąć po diklofenak, ibuprofen czy metamizol. Wspomóc się można plastrami rozgrzewającymi i maściami o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym.

Gdy ból nie ustępuje, czasami konieczne jest skonsultowanie się z lekarzem, który zapisze silniejsze środki, dostępne na receptę. Wizyta jest również konieczna w sytuacji, kiedy chory zgłasza osłabienie siły mięśniowej czy zaburzenia czucia.

Mimo ustąpienia bólu chory powinien pamiętać, że ból nerwu kulszowego może mieć nawrotowy charakter. Powinien więc unikać przenoszenia ciężarów czy wykonywania gwałtownych ruchów, jak również pozostawania w przymusowej pozycji przez dłuższy czas. Ważnymi elementami leczenia bólu nerwu kulszowego są fizykoterapia i rehabilitacja, które powinny być wdrożone jak najwcześniej, by zapobiec przewlekłemu zespołowi bólowemu kręgosłupa.