ANA są rodzajem przeciwciał (gammaglobuliny), które mogą wystąpić u osób z niektórymi chorobami autoimmunologicznymi. Są one skierowane przeciwko swoistym składnikom jądra komórkowego.

Badanie ANA – czym są przeciwciała przeciwjądrowe?

Przeciwciała, które są obecne we krwi zdrowego człowieka, pełnią funkcję ochronną przed drobnoustrojami, wirusami i bakteriami – stanowią część układu immunologicznego. ANA, czyli przeciwciała przeciwjądrowe, są nietypowym rodzajem białek, które mają zdolność wiązania się z niektórymi elementami jądra komórkowego i są skierowane przeciw własnym tkankom. Badanie ANA wykorzystywane jest więc w celu zdiagnozowania m.in. takich chorób jak toczeń rumieniowaty czy polekowy, a także tzw. twardzina polekowa (rzadka choroba tkanki łącznej).

Toczeń układowy oznacza, że niemal każdy narząd i tkanka organizmu mogą zostać zaatakowane przez przeciwciała i jest to choroba o ciężkim przebiegu. Diagnozowane są również formy łagodniejsze tocznia – miejscowe, które objawiają się np. wysypką skórną zlokalizowaną w różnych miejscach. Z kolei toczeń polekowy może być wynikiem przyjmowania niektórych leków, ale wówczas jego objawy znikają po odstawieniu wywołującej go substancji – są to jednak rzadkie przypadki zachorowań.

Na czym polega badanie ANA?

Badanie ANA wymaga pobrania próbki krwi (najczęściej z żyły łokciowej), którą poddaje się analizie z wykorzystaniem technik fluorescencyjnych, pozwalających na wykrycie obecności przeciwciał w komórkach. Bardzo często test określany jest w diagnostyce laboratoryjnej jako fluorescencyjne badanie na obecność przeciwciał przeciwjądrowych, które mierzy ich poziom i oznacza miano, czyli niekorzystne oddziaływanie na organizm.

Niestety mechanizm schorzeń autoimmunologicznych polega na niszczeniu struktury zdrowej tkanki. Stąd też test wykorzystywany jest w diagnostyce najczęściej występujących chorób tego typu, którymi są toczeń rumieniowy układowy i reumatoidalne zapalenie stawów. Jego wyniki są przydatne także w diagnozie zapalenia mięśni oraz zespole Sjögerna (inaczej zespół suchości, który prowadzi do upośledzenia m.in. gruczołów łzowych i ślinianek). Przeciwciała ANA mogą być także obecne w przypadku autoimmunizacyjnego zapalenia wątroby oraz jeżeli występują objawy Raynauda (charakterystyczne marznięcie nosa, małżowin usznych oraz drętwienie palców rąk i nóg).

Badanie ANA – oznaczenie przeciwciał

Przeciwciała ANA oznacza się za pomocą badania ANA 1, 2 i 3. Pierwszy test przesiewowy ma na celu stwierdzenie, czy występują one w krwi i jaki mają typ świecenia widoczny pod mikroskopem: homogenny, ziarnisty czy obwodowy. Jeżeli wynik jest dodatni, wykonuje się pozostałe dwa testy, które określają dokładny typ i miano przeciwciał. Otrzymany wynik, który zawiera ich oznaczenie, może wskazywać na występowanie niektórych chorób, takich jak:

• toczeń rumieniowaty układowy – anty-dsDNA i anty-Sm,
  
• zespół Sjögerna, toczeń rumieniowaty układowy i toczeń noworodków – anty-SS-A (Ro),
  
• zespół Sjögerna, toczeń rumieniowaty układowy – anty-SS-B (La),
  
• twardzina układowa – anty-Scl-70,
  
• mieszana choroba tkanki łącznej – anty-RNP,
  
• zapalenie wielomięśniowe – anty-Jo-1,
  
• zapalenie skórno-mięśniowe – anty-Mi-2,
  
• toczeń polekowy, toczeń rumieniowaty układowy – antyhistonowe.
  

Najnowsze badania przeprowadzone na grupie kobiet wskazują również, że obecność przeciwciał przeciwjądrowych stanowi zwiększone ryzyko poronienia.

Badanie ANA – interpretacja wyników

Dodatni wynik testu ANA potwierdza obecność przeciwciał przeciwjądrowych, a wynik ujemny oznacza, że nie zostały one wykryte w badanej próbce krwi.

Jeżeli rezultat badania jest określany jako „słabo dodatni”, nie musi świadczyć o żadnej z wymienionych chorób. Podwyższony wskaźnik przeciwciał może też wystąpić u zdrowych osób. Należy pamiętać, że ryzyko fałszywych wyników dodatnich wzrasta wraz z wiekiem badanej osoby. Dodatkowo nawet w grupie osób z potwierdzonym toczniem, wyniki testu mogą się znacząco różnić, gdyż choroby autoimmunologiczne mają zmienny przebieg – toczeń może być w remisji lub dawać bardzo ciężkie objawy. Interpretacji wyniku powinien więc zawsze dokonywać lekarz specjalista. W niektórych przypadkach konieczne jest powtórzenie testu w pewnym odstępie czasu od pierwszego badania.

Wynik ujemny, zwłaszcza jeżeli zostanie potwierdzony w powtórnym badaniu, stanowi wystarczające wskazanie do wykluczenia choroby tkanki łącznej w diagnostyce schorzeń reumatoidalnych. Ujemny wynik świadczy też o braku występowania tocznia i nie wymaga potwierdzania tego kolejnym testem.