Ostre zapalenie ucha środkowego u niemowląt jest procesem zapalnym obejmującym struktury znajdujące się w uchu środkowym i błonę śluzową wyściełającą ucho od wewnątrz. Rozwija się nagle i wywołuje ogólne bądź miejscowe objawy związane ze stanem zapalnym i gromadzeniem się wydzieliny ropnej w uchu środkowym, czyli w jamie bębenkowej. Pierwszy szczyt zapalenia ucha środkowego przypada na okres pomiędzy 6. a 18. miesiącem życia dziecka. Część dzieci wykazuje tendencję do nawrotowego zapalenia ucha środkowego.

Zapalenie ucha środkowego u niemowląt – przyczyny

Do zapalenia ucha środkowego najczęściej dochodzi drogą wstępującą z części nosowej gardła przez trąbkę słuchową, będącą kanałem łączącym te dwie struktury. Może być powikłaniem infekcji górnych dróg oddechowych lub infekcji z ucha zewnętrznego szerzącej się przez błonę bębenkową. Bezpośrednią przyczyną mogą być zakażenia zarówno wirusowe, jak i bakteryjne, przy czym za największy odsetek zakażeń bakteryjnych odpowiedzialne są Streptococcus pneumoniae i Haemophilus influenzae. Jeśli te bakterie są obecne w nosogardle (bezobjawowo), zwiększają ryzyko rozwoju zapalenia ucha środkowego ze względu na to, że mogą szerzyć się przez trąbkę słuchową do nosogardła.

U niemowląt do zapalenia ucha środkowego przyczyniają się:

• różnice w budowie anatomicznej w porównaniu z osobami dorosłymi,
  
• niedojrzałość układu immunologicznego,
  
• liczne rodzeństwo,
  
• uczęszczanie do żłobków,
  
• brak karmienia piersią,
  
• wady twarzoczaszki,
  
• tendencja do alergii.
  

Za jeden z czynników ryzyka wystąpienia zapalenia ucha środkowego u niemowląt uznaje się używanie smoczków, szczególnie jeśli nie przestrzega się właściwych zasad ich higieny.

Zobacz film i sprawdź jak jest zbudowane ucho: 

Objawy zapalenia ucha środkowego

Najczęściej ostre zapalenie ucha środkowego poprzedzają objawy infekcji górnych dróg oddechowych. Za główny objaw można uznać ból ucha. Jednak niemowlęta nie są w stanie powiedzieć ani pokazać, gdzie je boli. Lokalizacja bólu jest możliwa u starszych dzieci. Im dziecko młodsze, tym bardziej nasilone są objawy ogólne i tym mniej wartościowe są objawy miejscowe, jak tkliwość okolicy małżowiny usznej. U niemowląt objawy ostrego zapalenia ucha środkowego to przede wszystkim:

• gorączka,
  
• nadmierna płaczliwość,
  
• zaburzenia snu,
  
• wymioty,
  
• biegunka,
  
• obecność wydzieliny z ucha o charakterze ropnym.
  

Domowe sposoby na zapalenie ucha

W przypadku niemowląt i obecności objawów uogólnionych, konieczna jest pilna konsultacja lekarska. Zapalenie ucha można leczyć w domu w pierwszym dniu poprzez podawanie leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych, jednak dotyczy to dzieci starszych. Jeśli obecne są biegunka, wymioty i wysoka gorączka, poza podaniem leków przeciwbólowych i przeciwgorączkowych należy skonsultować się z lekarzem. Leczenie zapalenia ucha na własną rękę domowymi, niefarmakologicznymi sposobami może skutkować rozwojem powikłań, a nawet uszkodzeniem słuchu.

Jak rozpoznać ostre zapalenie ucha środkowego?

Podstawowym badaniem w rozpoznawaniu zapalenia ucha środkowego jest badanie otoskopowe, które wykazuje poszerzenie naczyń wokół błony bębenkowej, jej pogrubienie i uwypuklenie na zewnątrz. U niektórych chorych może dojść do perforacji błony bębenkowej. W sytuacjach wątpliwych klinicznie wykonuje się inne badania otolaryngologiczne, jednak najczęściej nie ma takiej potrzeby.

Polecamy: Co powoduje kłucie w uchu? Jak łagodzić kłujący ból ucha?

Leczenie ostrego zapalenia ucha środkowego

Leczenie jest uzależnione od stanu i wieku dziecka. U niemowląt w pierwszym półroczu życia, a także u tych dzieci, które mają bardzo wysoką gorączkę i nasilone wymioty, konieczne jest wdrożenie antybiotykoterapii. Antybiotyk jest również konieczny u dzieci poniżej 2. roku życia w przypadku obustronnego zapalenia ucha, u dzieci z obecnym wyciekiem z ucha i z następującymi czynnikami ryzyka:

• zespół Downa,
  
• upośledzenie słuchu,
  
• wady twarzoczaszki,
  
• zaburzenia immunologiczne,
  
• nawracające zapalenia ucha środkowego,
  
• brak poprawy po leczeniu objawowym (przeciwbólowym).
  

Bez względu na to, czy zleca się antybiotyk czy nie, konieczne jest wdrożenie leczenia przeciwbólowego.

Wśród antybiotyków stosuje się przede wszystkim amoksycylinę lub ceftriakson, a w przypadku ich nieskuteczności również inne antybiotyki. Czasami, przy burzliwym przebiegu czy podejrzeniu powikłań zapalenia, konieczna jest zabiegowa interwencja w postaci nacięcia błony bębenkowej.

Powikłania ostrego zapalenia ucha środkowego

Ostre zapalenie ucha środkowego najczęściej cofa się bez powikłań i następstw, nawet jeśli doszło do perforacji błony bębenkowej. Już w ciągu kilku dni może dojść do jej samoistnej regeneracji. U niektórych dzieci może występować nawrotowe zapalenie ucha środkowego, u części z nich utrzymuje się wysięk w uchu środkowym, upośledzający odwracalnie słuch. Z czasem następuje zazwyczaj samoistna poprawa i ustąpienie nawrotowych zapaleń. By uniknąć zachorowania niemowlęcia, zaleca się karmienie piersią przez co najmniej 6 miesięcy życia, odsunięcie w czasie zapisania dziecka do żłobka, jak również zaszczepienie dziecka przeciwko pneumokokom.