Zamartwica płodu (asfiksja okołoporodowa) jest najczęstszą przyczyną uszkodzenia mózgu dziecka w okresie okołoporodowym (obok zakażenia i urazów mechanicznych). Ten poważny stan prowadzi do uszkodzeń neurologicznych, m.in. zaburzeń psychomotoryki, opóźnienia umysłowego i padaczki. Niestety aż u 25% noworodków zamartwica skutkuje zaburzeniami neurologicznymi, a w wielu przypadkach prowadzi również do zgonu.
Zamartwica płodu (urodzeniowa, okołoporodowa) – co to jest?
Zamartwica płodu to ciężka niewydolność oddechowo-krążeniowa. Dochodzi do niej na skutek zaburzeń w wymianie tlenu między krążeniem matki a krążeniem płodu. Prowadzi do zaburzeń krążenia także w łożysku (może skutkować jego przedwczesnym odklejeniem) i w pępowinie (zapętlenie, zaciśnięcie). Ten poważny stan może doprowadzić nawet do śmierci dziecka. W innym przypadku może uszkodzić centralny układ nerwowy, korę mózgową i pień mózgu, co przekłada się na zaburzenia rozwoju psychomotoryki dziecka w późniejszych latach jego życia.
Objawy zamartwicy płodu
Niedobór tlenu u dziecka objawia się gwałtownymi ruchami oddechowymi, co może prowadzić do zachłyśnięcia się przez nie wodami płodowymi. W wyniku takiego zachowania dochodzi do niedotlenienia płodu. Jest ono widoczne na odczycie badania KTG, które wskazuje na zaburzenia pracy serca, a także poprzez zielone wody płodowe. Noworodek, u którego stwierdza się zamartwicę urodzeniową, po porodzie może nie oddychać bądź oddychać nieprawidłowo. Ponadto asfiksja objawia się również sinicą i bladością skóry.
Przyczyny zamartwicy
Największe ryzyko zamartwicy występuje u kobiet, u których miał miejsce poród przedwczesny. Niestety aż 90% wcześniaków urodzonych przed 25 tygodniem ciąży ma zaburzenia oddychania. Dla porównania u noworodków urodzonych po 36 tygodniu ryzyko to wynosi ok. 0,1%. Dlatego też tak ważne jest, aby kobieta donosiła ciążę – wtedy z każdym dniem ryzyko maleje. Przyczyny zamartwicy mogą być różne i zależne nie tylko od stanu płodu, ale również od stanu ciężarnej. Szczególne ryzyko jej wystąpienia dotyczy kobiet z:
- niewydolnością oddechową i niewydolnością krążenia,
- niedokrwistością,
- krwawieniami z dróg rodnych,
- rzucawką i stanem przedrzucawkowym,
- cukrzycą,
- nadciśnieniem tętniczym krwi,
- hipotermią.
Warto podkreślić, że przyczynami zamartwicy są również: duża liczba przebytych ciąż, podeszły wiek lub palenie papierosów. Dochodzi do niej także w momencie, gdy akcja porodowa jest źle prowadzona, a także wtedy, gdy kobieta rodząca nie wykonuje właściwie poleceń personelu medycznego. Mogą wtedy występować nieprawidłowe skurcze mięśni macicy, a także czas akcji porodowej może się wydłużyć. Jednak przyczyny zamartwicy okołoporodowej mogą również leżeć po stronie nienarodzonego jeszcze dziecka. Zalicza się do nich m.in.: wszelkie wady rozwojowe (organów takich jak serce, płuca itd.), wady łożyska i pępowiny, a także nieprawidłowe ułożenie czy owinięcie pępowiny wokół szyi dziecka. Zamartwica urodzeniowa z kolei może być spowodowana przedwczesnym odklejeniem się łożyska bądź przedwczesnym odpłynięciem wód płodowych. Może być również wynikiem ciąży przenoszonej.
Skutki zamartwicy płodu
Niestety dziecko, które przeżyło zamartwicę płodu, może borykać się z różnymi dolegliwościami, a także stanami chorobowymi. Można do nich zaliczyć m.in.:
- padaczkę,
- porażenie mózgowe,
- opóźnienie umysłowe,
- nadpobudliwość psychoruchową,
- niedowłady kurczowe,
- trudności z koncentracją,
- zaburzenia ruchowe,
- trudności w nauce.
Zamartwica płodu (asfiksja) i co dalej?
Po urodzeniu dziecka z zamartwicą niezbędna jest szybka interwencja medyczna. Konieczne jest jak najszybsze udrożnienie dróg oddechowych – dokonuje się tego za pomocą cewnika lub gruszki. Następnie dziecko powinno mieć głowę niżej od reszty ciała, gdyż jest to pozycja ułatwiająca oddychanie. Jeśli zacznie ono samodzielnie oddychać, należy zapewnić mu ciepło. Gdy jego drogi oddechowe są oczyszczone, można również podać tlen. Natomiast jeśli stan dziecka nie poprawia się, trzeba wykonać masaż serca.
Warto podkreślić, że dzieci, które przeszły zamartwicę okołoporodową, po stabilizacji stanu przechodzą szereg badań, m.in. badanie neurologiczne, USG przezciemiączkowe, USG serca, badanie słuchu itd. W późniejszym okresie życia dzieci po zamartwicy powinny zostać zapisane na terapię psychologiczną i rehabilitację przez zajęcia ruchowe.
Bibliografia:
- http://rcin.org.pl/Content/10981/WA697_9471_ZS246_Neuroprot-dzia-Makar_l.pdf