Zachłyśnięcie to przedostanie się płynu do krtani, a czasem również do tchawicy i oskrzeli (gdy do dróg oddechowych dostanie się stały pokarm lub ciało obce, mówi się o zakrztuszeniu). Najczęściej, mimo objawów paniki, dziecko samodzielnie radzi sobie z problemem. Pomagając mu, należy obserwować, czy nie doszło do znaczących zaburzeń oddychania, sinicy lub zatrzymania krążenia.
Zachłyśnięcie – pierwsza pomoc
Pierwsza pomoc przy zachłyśnięciu to ułożenie dziecka w prawidłowej pozycji, ułatwiającej odkrztuszenie wchłoniętej treści. Jeśli dojdzie do zachłyśnięcia u noworodka, należy położyć go na ręce w pozycji na brzuchu, lekko przechylić głową w dół i kilkakrotnie, otwartą dłonią, oklepać okolicę międzyłopatkową. Większe dziecko można ułożyć na kolanie tak, by (dzięki odpowiedniemu ustawieniu tułowia) głowa znalazła się niżej niż klatka piersiowa. Gdy dziecko kaszle lub płacze, przytrzymuje się je w tej pozycji przez kilkadziesiąt sekund i w razie potrzeby powtarza zabieg.
Jeśli noworodek zachłystuje się mlekiem, celem pierwszej pomocy jest umożliwienie spłynięcia jak największej części płynu do gardła. Jeśli doszło do zachłyśnięcia wodą w wannie, działania ratownika mają przede wszystkim zapewnić prawidłowe oddychanie i pomóc w likwidacji intensywnego odruchu kaszlowego – pozostała w drogach oddechowych woda wchłania się w krótkim czasie i rzadko jest przyczyną powikłań.
Gdy oklepywanie w pochyleniu ku przodowi nie daje rezultatów, należy skontrolować, czy w jamie ustnej dziecka nie znajdują się jakieś ciało obce albo zalegająca treść pokarmowa. Jeśli zachłyśnięcie było masywne albo towarzyszyły mu obfite wymioty, może pojawić się chwilowy, odruchowy bezdech i zasinienie powłok. Należy wówczas uzupełnić powyższe czynności o manewr Heimlicha. Polega on na kilkukrotnym, energicznym uciśnięciu nadbrzusza pochylonego ku przodowi dziecka, w celu spowodowania wzrostu ciśnienia w płucach i intensywnego wydechu, który może pomóc wydalić obce płyny.
Jeśli mimo powtarzania opisanych zabiegów nie udaje się przywrócić prawidłowego, regularnego oddechu, należy dziecko ułożyć na wznak z odchyloną głową, co zapewnia drożność dróg oddechowych. Gdy dziecko przestaje oddychać, trzeba rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechową.
Zachłyśnięcie podczas kąpieli
Zachłyśnięcie noworodka lub niemowlęcia podczas kąpieli rzadko jest skutkiem nagłego zanurzenia się pod wodę. Naturalne odruchy są u najmłodszych dzieci bardzo silne i w takich sytuacjach najczęściej nie dochodzi do wchłonięcia większych ilości wody do układu oddechowego. Dowodzi tego zachowanie niemowląt podczas zajęć na basenie – można bez obaw zanurzać je w wodzie. Zachłyśnięcie jest zwykle spowodowane wchłonięciem wody rozchlapanej lub znajdującej się w ustach.
Problem stanowi częściej zachłyśnięcie większego dziecka, które ma już wyrobione silne reakcje emocjonalne na różne bodźce. Panika, krzyk lub płacz powodują możliwość powtórnego zaaspirowania większej ilości wody.
Zachłyśnięcie się noworodka, niemowlaka lub większego dziecka wodą z dodatkiem kosmetyków kąpielowych bywa nie tylko nieprzyjemne, ale i niebezpieczne ze względu na skład chemiczny tych preparatów. Mogą one drażniąco wpływać na śluzówkę dróg oddechowych i w efekcie powodować nieżyt lub nawet wtórne zapalenie płuc.
Zachłyśnięcie mlekiem u noworodka lub niemowlęcia
Zachłyśnięcie mlekiem u noworodka to stan wymagający standardowej, opisanej powyżej reakcji. Na co dzień należy zwracać uwagę, by technika karmienia była prawidłowa. Pierś matki, element ubrania albo pieluszka (np. podkładana pod szyję dziecka) mogą zasłaniać nos dziecka i powodować trudności w oddychaniu.
Przy karmieniu butelką należy zwracać uwagę na to, czy jest ona prawidłowo odpowietrzona. Jeśli podczas karmienia wytwarza się w niej podciśnienie, a dziecko silnie zasysa pokarm, może w pewnym momencie dochodzić do cofania się powietrza z ust przez smoczek, co zaburza przełykanie i powoduje zachłyśnięcie. Podobne objawy może spowodować infekcja, ponieważ noworodki i niemowlęta nie potrafią jeszcze oddychać przez usta.
Jeżeli zachłyśnięcie mlekiem u noworodka powtarza się często, a nie ma żadnej widocznej przyczyny, należy skonsultować się z lekarzem, by wyeliminować istnienie nierozpoznanych wcześniej wad wrodzonych jamy ustnej gardła, krtani lub przełyku.
Zachłyśnięcie – skutki i powikłania u dzieci
Zachłyśnięcie wodą u dziecka to stan, który najczęściej nie pozostawia żadnych następstw. Ewentualne komplikacje spowodowane są zwykle przez pokarm albo rozpuszczone w wodzie substancje chemiczne.
Jeśli do zachłyśnięcia dojdzie pod koniec posiłku, pod wpływem podrażnienia lub odruchowego skurczu mięśni mogą pojawić się wtórne wymioty. Ważne jest to, by dziecko było w takiej chwili pochylone do przodu lub leżało na boku.
Kosmetyki, składniki pożywienia lub (w przypadku cofnięcia się treści pokarmowej z żołądka) soki trawienne mogą podrażnić śluzówki krtani i tchawicy. Przez kilka dni objawia się to kaszlem, drapaniem w gardle lub bólem. U małych dzieci część płynów jest też wykasływana przez nos, co czasem powoduje krótkotrwały nieżyt nosogardła i jamy nosowej.
Jeśli do dróg oddechowych dostanie się większa ilość płynów, może powstać tzw. zachłystowe zapalenie płuc. Jest ono spowodowane zalaniem drobnych oskrzelików obcą substancją, odruchowym przekrwieniem i zwiększeniem przepuszczalności naczyń krwionośnych, co zwiększa ilość wydzieliny w płucach. W efekcie pojawiają się miejscowa niedodma i zmiany zapalne miąższu płucnego.