Wnętrze przedniego odcinka gałki ocznej wypełnione jest cieczą wodnistą. Zapewnia ona odpowiednie odżywienie tych elementów oka, które nie posiadają własnych naczyń krwionośnych. Są to rogówka, soczewka i ciało szkliste. Podwyższenie ciśnienia może powodować uciążliwe objawy i zagrożenie dla wzroku pacjenta.

Ciśnienie w oku – skąd się bierze?

Za utrzymanie odpowiedniego ciśnienia w gałce ocznej odpowiedzialny jest układ regulujący ilość płynu w przednim segmencie oka. Ciecz wodnista jest przesączem z naczyń krwionośnych ciała rzęskowego – struktury znajdującej się za tęczówką. Produkcja cieczy wodnistej i jej odpływ z gałki ocznej mogą być uzależnione mogą być także uzależnione od leków, jakie pacjent przyjmuje z powodu chorób ogólnych.

Ciecz wodnista jest produkowana przez ciało rzęskowe i wydzielana do komory tylnej (znajdującej się za tęczówką), skąd przez otwór źreniczny przepływa do komory przedniej – przestrzeni pomiędzy tęczówką a wewnętrzną powierzchnią rogówki. W kącie rogówkowo-tęczówkowym (kącie przesączania) znajduje się tzw. utkanie beleczkowe, przez które ciecz wodnista odpływa poza gałkę oczną – do przestrzeni podspojówkowej. Ciśnienie wewnątrzgałkowe zależy od równowagi między produkcją a odpływem cieczy wodnistej i podnosi się, kiedy wytwarzanie jest nadmierne, albo gdy kąt przesączania nie odprowadza dostatecznej ilości płynu.

Jak zbudowane jest oko? Dowiesz się tego z filmu:

Jakie powinno być ciśnienie w oku i jak się je mierzy?

W warunkach normalnych ciśnienie wewnątrzgałkowe zawiera się w przedziale 10–21 mmHg. Mierzy się je przy użyciu tzw. tonometrów. Tonometr kontaktowy mierzy ciśnienie, rejestrując odkształcenia rogówki pod wpływem bezpośredniego ucisku. Choć do pomiaru ciśnienia trzeba znieczulić powierzchnię oka, a tonometr trzeba po każdym zabiegu odkażać, to metoda ta jest powszechnie stosowana ze względu na jej dokładność. Tonometr bezkontaktowy obserwuje za pomocą układu optycznego odkształcenie rogówki, spowodowane uderzającą w nią falą sprężonego powietrza. Ugięcie powierzchni rogówki zależy od ciśnienia wewnątrzgałkowego. Pomiar ten jest szybszy i łatwiejszy do wykonania, ale cechuje się mniejszą dokładnością.

Nadciśnienie wewnątrzgałkowe i jego objawy

Utrzymujące się, niewielkie, podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe zwykle przebiega bezobjawowo, choć może zapowiadać rozwój jaskra w przyszłości. Przy ostrej jaskrze, czyli jaskrze zamkniętego kąta, występuje znaczny ból oka i pogorszenie wzroku , bóle głowy i nudności. Stan taki wymaga szybkiej diagnostyki i wdrożenia leczenia.

Przyczyny nadciśnienia w oku

W okulistycznej praktyce klinicznej przyjmuje się następujący podział jaskry:

• jaskra pierwotna otwartego kąta;
• jaskra pierwotna zamkniętego kąta;
• jaskra wtórna otwartego kąta;

• jaskra wtórna zamkniętego kąta;

• jaskra wrodzona.

Jaskra pierwotna otwartego kąta rozwija się w wyniku wzrostu oporu naczyniowego kąta tęczówkowo-rogowkowego, mimo że kąt ten jest otwarty i dostępny dla cieczy wodnistej. Ten rodzaj jaskry występuje najczęściej i w początkowym okresie nie daje żadnych dolegliwości subiektywnych, a więc odczuwanych przez pacjenta: oko nie boli, ostrość wzroku jest dobra i oko nie jest czerwone.

Rozpoznana jest na podstawie badania stanu dna oka, zwłaszcza nerwu wzrokowego, pomiaru ciśnienia wewnątrzgałkowego i badania pola widzenia. Leczenie polega na stosowaniu kropli obniżających ciśnienie wewnątrzgałkowe poprzez ułatwieni odpływu cieczy wodnistej lub zmniejszenie jej produkcji. Gdy takie leczenie przestaje być wystarczające, należy zastosować zabieg laserowy lub chirurgiczny - mówi dr n. med. Andrzej Styszyński, okulista, Krajowa Rzemieślnicza Izba Optyczna. 

Jaskra pierwotna zamykającego się kąta może wystąpić w oczach z płytką komorą przednią i wąskim kątem tęczówkowo- rogówkowym. Ta postać jaskry występuje rzadziej, jednak manifestuje się znacznymi dolegliwościami subiektywnymi i obiektywnymi objawami stwierdzanymi przez okulistę. Wymaga wykonania odpowiedniego zabiegu, zwykle laserowego. Jaskra zamykającego się kąta może ujawnić się także po zastosowaniu kropli rozszerzających źrenicę.

Jaskra wrodzona występuje stosunkowo rzadko ( 1 na 10000 urodzeń), jest konsekwencją zaburzeń rozwojowych kąta tęczowkowo-rogowkowego i wymaga pilnego wykonania operacji.

Jaskra pierwotna i jaskra wrodzona mogą mieć uwarunkowanie genetyczne i dlatego występować rodzinnie.

O jaskrze wtórnej mówimy wtedy, gdy wzrost ciśnienia wewnątrzgałkowego jest spowodowany innymi chorobami oka . Jaskra wtórna może więc towarzyszyć zapaleniom wewnątrzgałkowym, stanom pourazowym, zwyrodnieniom. Należy wtedy leczyć chorobę podstawową (np. stan zapalny) oraz stosować leki obniżające ciśnienie wewnątrzgałkowe.

Na czym polega laserowa korekcja wzroku? Odpowiedź znajdziesz w filmie:

Ciśnienie w oku a jaskra

Jaskra jest chorobą objawiającą się uszkodzeniem włókien nerwowych w obrębie siatkówki i nerwu wzrokowego. Niektórzy badacze uważają, że pierwotną jej przyczyną jest niedokrwienie, a inni wskazują, że nadciśnienie wewnątrzgałkowe powoduje ucisk na włókna nerwowe, doprowadzając do zaburzenia przepływu plazmy wewnątrz włókien nerwowych komórek zwojowych siatkówki i ich obumieranie. Objawami jaskry są postępujące zawężanie się pola widzenia (prowadzące do tzw. widzenia lunetowego – gdy pacjent widzi tylko przedmioty w centrum pola widzenia), postępujący zanik tarczy nerwu wzrokowego (widziany w badaniu dna oka) oraz – choć nie zawsze – podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe. Ostatni objaw nie jest obserwowany w tzw. jaskrze normotensyjnej, czyli jaskrze normalnego ciśnienia. Jest t rodzaj jaskry pierwotnej otwartego kąta, w którym typowe zmiany w wyglądzie tarczy nerwu wzrokowego i w polu widzenia występują przy ciśnieniu wewnątrzgałkowym , utrzymującym się przez całą dobę w granicach statystycznej normy.

Należy pamiętać, że jaskra to nie jedna choroba, lecz grupa chorób, których wspólną cechę stanowi neuropatia nerwu wzrokowego z charakterystycznymi zmianami tarczy nerwu wzrokowego i postępującymi ubytkami w polu widzenia. Głównym czynnikiem ryzyka rozwoju neuropatii jaskrowej jest zbyt wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe. Nie leczona jaskra w swym przebiegu prowadzi do nieodwracalnej utraty wzroku - mówi specjalista.

Podstawową formą leczenia podwyższonego ciśnienia w oku jest farmakoterapia. Zmierza ona do zwężenia źrenicy (w jaskrze zamykającego kąta), poprawy odpływu cieczy wodnistej z gałki ocznej, poprawy przepływu krwi w naczyniach siatkówki i nerwu wzrokowego lub ograniczenia produkcji cieczy wodnistej przez ciało rzęskowe.

O ile leki nie stabilizują ciśnienia w prawidłowym przedziale wartości, stosuje się leczenie operacyjne – zabiegi wytwarzające dodatkową drogę odpływu cieczy wodnistej z oka lub powodujące otwarcie kąta przesączania. Czasem stosuje się zabiegi laserowe utkania beleczkowego kąta, tak by ułatwić odpływ cieczy wodnistej przez tę strukturę lub laserokoagulację ciała rzęskowego, która zmniejsza produkcję cieczy wodnistej. Zabiegi te mogą być wykonane w sposób klasyczny (chirurgicznie), za pomocą lasera, a niekiedy poprzez przymrażanie (krioterapia) ciała rzęskowego.

Niezależnie od przyczyny, podwyższone ciśnienie w oku wymaga regularnej kontroli okulistycznej, pełnej diagnostyki i ewentualnego wdrożenia leczenia, pozwalającego na utrzymanie wzroku pacjenta.