Utrata przytomności jest stanem, podczas którego poszkodowany nie odpowiada na nawiązanie słownego kontaktu ani na delikatne potrząśnięcie ramionami. Może ona trwać od kilku sekund do kilku dni. Czasami utrzymuje się nieco dłużej. Odmiana krótkotrwałej utraty przytomności, trwającej poniżej minuty, po której poszkodowany wraca do normalnego stanu, jest określana omdleniem.

Omdlenie bywa wynikiem licznych przyczyn, które często są niemożliwe do ustalenia, nawet gdy zostaną przeprowadzone dokładne badania. Ten stan jest konsekwencją niedoboru tlenu, do którego może doprowadzić napad padaczki, choroby serca czy cukrzyca. Gdy udziela się pierwszej pomocy, należy pamiętać o sprawdzeniu bezpieczeństwa, ocenie stanu fizycznego osoby poszkodowanej oraz o jak najszybszym wezwaniu ambulansu. Utrata przytomności może być omdleniem albo pierwszym etapem rozwoju napadu padaczkowego, a w skrajnej odmianie – początkiem śpiączki.

W czasie utraty przytomności osoba poszkodowana nie odpowiada na zewnętrzne bodźce. Organizm może nie reagować w odpowiedni sposób na zadławienie (kaszel) oraz na wymioty, w wyniku czego kwas solny przedostaje się niekiedy do płuc i może powodować ich uszkodzenie.

Utrata przytomności – przyczyny

Utrata przytomności może mieć wiele przyczyn. Pierwszą, podstawową jest omdlenie. Najczęściej pojawia się niespodziewanie i samo przechodzi. Jest spowodowane niedokrwieniem mózgu.

Innymi przyczynami utraty świadomości są: przegrzanie, krwawienia śródczaszkowe powstałe wskutek urazu, zatrucie, napady drgawek, zaburzenia funkcji poszczególnych narządów wewnętrznych, zaburzenia rytmu serca, nadmiar bądź niedobór elektrolitów, niewydolność oddechowa czy wychłodzenie organizmu. Najpoważniejszą przyczyną jest jednak nagłe zatrzymanie krążenia. U dzieci występuje ono bardzo rzadko.

Kolejnymi powodami omawianego stanu mogą być: urazy głowy (w tym wzrost ciśnienia śródczaszkowego czy uszkodzenie tkanki mózgowej), wstrząsy, udar mózgu, ogólne wyczerpanie organizmu, napad padaczkowy, zatory, niedostatek tlenu (za mało ilość tlenu we wdychanym powietrzu, zaburzenia oddechowe) czy zaburzenia przemiany materii (w tym zbyt duże albo za małe stężenie glukozy we krwi). Ponadto utratę przytomności mogą powodować substancje chemiczne, działanie prądu elektrycznego, a nawet zbytnie wychłodzenie organizmu.

Objawy omdlenia

Jest kilka bardzo częstych objawów utraty przytomności. Zwykle osoba ma zachowany prawidłowy oddech ale nie reaguje na pytanie bądź nie odpowiada na głośne wołanie (nie udaje się nawiązać z nią kontaktu słownego), ma bardzo wiotkie mięśnie oraz nie wykazuje normalnych reakcji na bodźce mechaniczne.

Utrata przytomności – pierwsza pomoc

Pierwsza pomoc z powodu utraty przytomności rozpoczyna się od sprawdzenia bezpieczeństwa. W przypadku jego zagrożenia należy zaniechać udzielania pomocy. Następnym krokiem jest ocenienie stanu pacjenta, w tym reakcji na komendy głosowe. Dalej trzeba jak najszybciej zawiadomić pogotowie ratunkowe.

Kolejnym działaniem jest udrożnienie dróg oddechowych, bez zbędnego poruszania głową poszkodowanego ze względu na możliwy uraz kręgosłupa szyjnego. Jeśli osoba oddycha prawidłowo i nie wystąpiły drgawki ani zatrzymanie krążenia, można unieść jej nogi w górę. To znacznie poprawia napływ krwi do serca.

Udzielający pomocy powinien dokonać szybkiej oceny urazów, sprawdzić wszystkie zranienia, otarcia i rany, a także przeszukać kieszenie po to, aby odnaleźć informacje m.in. o zażywanych lekach czy aktualnych chorobach. Jeżeli utrata przytomności przedłuża się, a nie widać znaczących urazów czy zaburzeń, trzeba ułożyć poszkodowanego w bezpiecznej pozycji. Należy zadbać o jego ochronę przed znacznymi zmianami temperatury – można go okryć kocem lub przenieść w bezpieczne miejsce.

W przypadku nieodzyskania przytomności, należy regularnie sprawdzać stan zemdlałego. Każdorazowa utrata przytomności wymaga kontroli ratownictwa medycznego. Po pojawieniu się zespołu jest wdrażana odpowiednia procedura ratunkowa. Nawet jeżeli tuż przed przybyciem pacjent odzyskał przytomność, należy zebrać informacje dotyczące okoliczności, a nawet wykonać badania, które pozwolą na ustalenie przyczyny zaistniałego stanu.

Najpierw potrzebna jest obserwacja, a następnie diagnostyka związana z utratą przytomności. W takich warunkach sprawdza się parametry życiowe, przeprowadza badania neurologiczne, wykonuje analizę krwi. Stan pacjenta niekiedy konsultowany jest z kardiologiem bądź innym specjalistą.