Udar mózgu to nagłe wystąpienie zaburzeń czynności mózgu. W zależności od obszaru mózgu, który w wyniku udaru uległ uszkodzeniu, objawy będą ogniskowe lub rozlane. Udarem określa się zaburzenie, którego przyczyną są zmiany naczyniowe, a co za tym idzie, problemy z przepływem mózgowym. Najczęściej udar rozpoznaje się, kiedy zaburzenia krążenia trwają dłużej niż 24 godziny. Jeśli jednak zostanie wykryte konkretne ognisko niedokrwienne poprzez badania obrazujące ośrodkowy układ nerwowy i objawy ustępują po leczeniu trombolitycznym, wtedy również można posilić się o rozpoznanie udaru niedokrwiennego. Jeśli objawy znikną do 24 godzin od ich pojawienia się, a dodatkowo nie zostaną uwidocznione żadne zmiany w badaniach obrazowych, wtedy zostaje rozpoznany tzw. mikroudar, a właściwie – przemijający napad niedokrwienny mózgu (TIA), zwiększający u danej osoby ryzyko wystąpienia udaru mózgu w najbliższym czasie.

Udar niedokrwienny jako jedna z najczęstszych przyczyn udaru mózgu

Zaburzenie przepływu mózgowego może powstać zarówno w wyniku ograniczenia tego przepływu, jak i krwotoku. W związku z tym istnieje podział na udar niedokrwienny i krwotoczny. Około 80% przypadków udaru mózgu wynika z udaru niedokrwiennego.

Udar niedokrwienny mózgu powstaje wskutek zamknięcia tętnicy mózgowej i zablokowania dopływu krwi do danego obszaru mózgu. Przyczyny i czynniki ryzyka udaru niedokrwiennego:

• miażdżyca w tętnicach zaopatrujących mózg (szczególnie duże ryzyko stwarza miażdżyca tętnicy szyjnej i kręgowej, stanowiących główne źródło zaopatrzenia mózgu),
• zmiany zwyrodnieniowe w małych naczyniach mózgowych,
• zatory, czyli przemieszczone skrzepliny powstające w jednym obszarze (najczęściej w lewym przedsionku w przebiegu migotania przedsionków), niesione z prądem krwi m.in. do naczyń mózgowych i zatykające ich światło,
• układowe zapalenia naczyń,

• zapalenia wsierdzia,
• cukrzyca,
• hipercholesterolemia,
• mała aktywność fizyczna,
• palenie papierosów.

Mikrotętniaki, tętniaki (czyli patologiczne poszerzenia i osłabienia ścian w obrębie naczyń krwionośnych) i nadciśnienie tętnicze, najczęściej stwarzają ryzyko udarów krwotocznych.

Udar niedokrwienny może być nie tylko pochodzenia tętniczego, ale również żylnego. Udary żylne stanowią mniej niż 1% przypadków udarów mózgu, a przyczynia się do nich zakrzepica żył mózgu lub zatok żylnych opony twardej. Szybko jednak obszary te ulegają wtórnemu ukrwotocznieniu.

Objawy udaru niedokrwiennego

Objawy udaru niedokrwiennego mózgu zależą od lokalizacji ogniska udarowego. Należy tu zwrócić uwagę na to, że nerwy ruchowe czy czuciowe po wyjściu z ośrodkowego układu nerwowego krzyżują się. Wobec tego w przypadku udaru prawostronnego, objawy będą dotyczyły lewej połowy ciała, a na skutek udaru lewostronnego, objawy pojawią się po prawej stronie ciała. Inaczej jest, jeśli chodzi o nerwy czaszkowe, m.in. nerw okoruchowy pozwalający np. na ruchy gałką oczną, nerw trójdzielny zaopatrujący ruchowo i czuciowo twarz. Nie ulegają one skrzyżowaniu, w związku z tym zaburzenia w zakresie ich unerwienia są jednoimienne, czyli po tej stronie, po której doszło do udaru. Może też dojść do udaru w obrębie pnia mózgu czy móżdżku.

Objawy mogą być następujące:

• niedowład lub zaburzenia czucia w obrębie twarzy i kończyn,
• niedowład połowiczy lub połowicze zaburzenia czucia,
• niedowidzenie połowicze,
• problem z mową.

Stan chorego pod kątem neurologicznym może ulegać gwałtownym zmianom. Część chorych z udarem niedokrwiennym po krótkim czasie doznaje ponownego udaru w wyniku zajęcia kolejnych naczyń mózgowych i wtedy objawy mogą się nasilić. Często pierwsze objawy, ból głowy czy zawroty, mogą być przez chorego zlekceważone. Dopiero poważniejsze zaburzenia neurologiczne skłaniają go do konsultacji lekarskiej. U ponad połowy chorych z rozpoznanym w tomografii komputerowej udarem niedokrwiennym miało najprawdopodobniej mikroudar (przemijające niedokrwienie) lub niewielkie niedokrwienie przed zasadniczym udarem.

Skąd się bierze przemijające niedokrwienie mózgu? Dowiesz się tego z naszego filmu

Leczenie udaru niedokrwiennego

Udar niedokrwienny jest stanem zagrożenia życia, w związku z tym wymaga natychmiastowego leczenia w warunkach szpitalnych. Jeśli osoba w naszym otoczeniu nagle zaczyna niewyraźnie mówić, pojawia się asymetria jej ruchów mimicznych lub zgłasza zaburzenia ruchowe w obrębie kończyn, wtedy natychmiast należy wezwać pogotowie.

Rehabilitacja ma zasadnicze znaczenie dla przywrócenia funkcji mózgu. Najlepiej, jeśli wdrażana jest w pierwszych dniach po incydencie udarowym. Początkowo odbywa się na szpitalnych oddziałach udarowych, później w wyspecjalizowanych ośrodkach dziennych. Rehabilitacja dostosowywana jest do rodzaju zaburzeń ruchowych czy zaburzeń mowy.

Powikłania udaru niedokrwiennego

Udar niedokrwienny może pociągać za sobą liczne skutki:

• obrzęk mózgu,
• napady padaczkowe,
• zakażenia układowe u pacjentów w ciężkim stanie ze znacznymi niedowładami,
• odleżyny,
• bóle i kurcze mięśni,
• niedożywienie,
• depresja i inne zaburzenia emocjonalne.