Tiki nerwowe należą do schorzeń o podłożu neurologicznym. Trudno ustalić dokładne przyczyny ich występowania. Mogą mieć związek z predyspozycjami genetycznymi, anatomią i fizjologią mózgu, a także z zaburzeniami stężenia przekaźników nerwowych. Tiki nerwowe mogą pojawić się u osób w każdym wieku, choć najczęściej spotyka się je u dzieci i młodzieży w okresie dojrzewania. Statystycznie częściej występują u płci męskiej niż żeńskiej. 

Zobacz także: Drżenie mięśni – jakie są przyczyny? Na jakie choroby wskazuje drżenie mięśni?

Tiki mogą aktywować się w sytuacjach stresowych, ale również pojawiać niezależnie od sytuacji, np. podczas odpoczynku. Na ogół zanikają podczas snu lub w sytuacjach, gdy osoba o nich „zapomina”, skupiając się na wykonywaniu jakiegoś zadania. Tiki nerwowe nie powodują nieprzyjemnych dolegliwości, ale mogą obniżać komfort życia (często „dziwne” zachowania mogą być błędnie rozumiane przez otoczenie). Z tików bardzo często się „wyrasta”. Niekiedy, rozwiązaniem może być także leczenie farmakologiczne.

Tiki nerwowe u dzieci i dorosłych – czym są?

Tiki nerwowe to powtarzające się, mimowolne i niekontrolowane skurcze mięśni, których chory nie jest w stanie powstrzymać ani opanować. Skurcze mogą dotyczyć jednego lub kilku mięśni jednocześnie (tiki ruchowe), a także strun głosowych i aparatu mowy (tiki wokalne). Tiki możemy podzielić na proste i złożone (wymagające zaangażowania grupy kilku mięśni). Tiki pojawiają się nagle i nie sposób przewidzieć ich napadu, choć istnieją czynniki, wobec których tiki mogą się nasilać (np. sytuacje stresowe, ale również stany euforii; niewłaściwa dieta, alkohol, nikotyna). Niektórzy chorzy twierdzą, że w pewnym stopniu przeczuwają zbliżający się tik. Może wówczas wystąpić uczucie napięcia powiązane z odczuciami zbliżonymi do swędzenia skóry i chęci podrapania się. Często tik staje się tym bardziej intensywny, im bardziej chory stara się go powstrzymać.

Zobacz także: Padaczka alkoholowa a zespół abstynencyjny: przyczyny, objawy, leczenie i pierwsza pomoc

Tiki nerwowe: rodzaje

Tiki nerwowe ruchowe (proste) to między innymi:

• potrząsanie głową;
  
• mruganie powiekami;
  
• przewracanie oczami;
  
• wzruszanie ramionami;
  
• poruszanie językiem (np. mimowolne wysuwanie języka);
  
• pstrykanie palcami itp.
  
  

Do tików złożonych (czyli angażujących kilka grup mięśniowych) zaliczamy np.:

• złożone grymasy twarzy;
  
• niekontrolowane dotykanie innych ludzi lub przedmiotów;
  
• gładzenie odzieży;
  
• wykonywanie gestów obscenicznych lub zakazanych (kopropraksja);
  
• mimowolne naśladowanie ruchów i gestów innych ludzi (echopraksja).
  

Ponadto możemy wyróżnić tiki wokalne proste (pochrząkiwanie, kaszel, syczenie, prychanie itp.) oraz tiki wokalne złożone, które polegają na powtarzaniu określonych dźwięków, słów, a nawet (bardzo rzadko) całych zdań.

Przyczyny tików nerwowych u dzieci i dorosłych

Przyczyną powstawania tików nerwowych są nieprawidłowości pracy mózgu, które mogą polegać na zaburzeniu przewodnictwa nerwowego, a także na niedoborach substancji niezbędnych w procesie przekazywania impulsów nerwowych (zwłaszcza serotoniny i noradrenaliny). Tiki mogą pojawić się bez żadnej określonej przyczyny w dzieciństwie i/lub okresie dojrzewania, a następnie samoistnie ustąpić. Dzieje się tak, ponieważ układ nerwowy dzieci i młodzieży nie jest jeszcze w pełni wykształcony. Jeśli jednak tiki nie ustąpią do ok. 18. roku życia, istnieje duże prawdopodobieństwo, że (stale lub okresowo) będą towarzyszyć przez całe życie. 

Zobacz także: Budowa mózgu człowieka, charakterystyka pracy poszczególnych płatów

Winne mogą być również czynniki genetyczne (tiki można „dziedziczyć” po jednym z rodziców). Tiki mogą również świadczyć o zespole Tourette’a (zaburzenie neurologiczne, którego głównym objawem jest występowanie licznych tików ruchowych i werbalnych). W rzadszych przypadkach tiki są objawem towarzyszącym poważniejszym schorzeniem, jak np. porażenia mózgowego, choroby Huntingtona czy choroby Parkinsona. Istnieje również możliwość wystąpienia tików nabytych, np. w stanie niedokrwienia ośrodkowego układu nerwowego. Sytuacje te mogą być spowodowane przez przebyte urazy, guzy lub narośle uciskające nerwy itp.

Na czym polega leczenie tików nerwowych?

Jeśli tiki nerwowe mają charakter łagodny, występują rzadko i nie powodują obniżenia jakości życia, wówczas nie wymagają również leczenia. Problem pojawia się w przypadku tików nasilonych, które utrudniają wykonywanie codziennych czynności. W leczeniu tików nerwowych stosuje się psychoterapię (m.in. terapię poznawczo-behawioralną), jak również leczenie farmakologiczne (neuroleptyki wpływające na stężenie dopaminy). W terapii tików nerwowych zalecana jest również odpowiednia dieta oraz unikanie czynników mogących nasilać objawy. Należą do nich między innymi:

• używki (alkohol, kofeina, nikotyna);
  
• słodycze, a zwłaszcza czekolada;
  
• niewłaściwa dieta (konserwanty w żywności i napojach, napoje gazowane),
  
• środki chemiczne wykorzystywane w gospodarstwie domowym;
  
• leki pobudzające oraz leki przeciwhistaminowe,
  
• niektóre produkty spożywcze (np. mleko i przetwory mleczne);
  
• stres, lęki itp.
  
• hałas;
  
• zakażenia bakteryjne i wirusowe oraz szczepienia;
  
• uczucie głodu: nieregularne posiłki, odchudzanie;
  
• nadmierne korzystanie z telefonów komórkowych, telewizji, komputerów, gier.
  

Do metod leczenia choroby tikowej należą także iniekcje z toksyny botulinowej, jednak metoda ta daje krótkotrwałe efekty i wymaga regularnego powtarzania co około 3 miesiące.