Świszczący oddech to dźwięk o charakterze syczącym i wysokiej częstotliwości, który powstaje w wyniku zwężenia światła dróg oddechowych, co uniemożliwia prawidłowy przepływ powietrza. Objaw ten towarzyszy w przebiegu licznych schorzeń zarówno u dorosłych osób, jak i dzieci.

Co to jest świszczący oddech i jakie są jego rodzaje?

Świst oddechowy należy do grupy szmerów oddechowych. Dźwięk powstaje w trakcie przepływania powietrza przez zwężone drogi oddechowe. Rozróżnia się następujące rodzaje świstu oddechowego:

• świst wdechowy – jest słyszalny przy wdechu, towarzyszy zwężeniu dróg oddechowych zlokalizowanych poza klatką piersiową,
  
• świst krtaniowy (stridor) – rozwija się, gdy dochodzi do częściowego zwężenia górnych dróg oddechowych na poziomie krtani, gardła i górnej części tchawicy, wskazuje na obturację krtani i tchawicy,
  
• świst wydechowy – jest słyszalny przy wydechu, określany bywa jako wheezing, pojawia się przy zwężeniu dolnych części dróg oddechowych w obrębie dolnej części tchawicy, oskrzelików i oskrzeli,
  
• świst mieszany – jest słyszalny podczas obu faz oddechu – wdechu i wydechu.
  

Przyczyny świszczącego oddechu

Świszczący oddech u dorosłych czy też u dziecka obserwuje się, jeśli występuje:

• zapalenie krtani – choroba zapalna w obrębie błony śluzowej górnych dróg oddechowych wywołana przez zakażenie wirusowe lub bakteryjne; towarzyszą jej: chrypka, kaszel, afonia, dreszcze, gorączka, duszność wdechowa, złe samopoczucie;
  
• porażenie strun głosowych;
  
• zapalenie tchawicy – choroba górnych dróg oddechowych wywołana przez wirusy grypy i paragrypy, adeno, rhino, RS; znacznie rzadziej ma podłoże bakteryjne; objawy to: ból zamostkowy, kaszel suchy i bolesny, który przechodzi w kaszel wilgotny, stan podgorączkowy i osłabienie;
  
• ucisk na tchawicę z zewnątrz;
  
• obecność ciała obcego w drogach oddechowych;
  
• wrodzona wada budowy dróg oddechowych, np. laryngomalacja – wrodzona wiotkość krtani to częsta przyczyna świszczącego oddechu u niemowlaka; jest spowodowana niedojrzałością elementów chrzęstnych krtani i często współwystępuje z refluksem żołądkowo-przełykowym;
  
• mononukleoza zakaźna – zakaźna choroba wirusowa okresu dojrzewania spowodowana pierwotną infekcją wirusem Epsteina-Barr (EBV);
  
• podgłośniowe zapalenie krtani – krup to choroba o etiologii wirusowej, której towarzyszą: szczekający kaszel, świst krtaniowy, duszność, chrypka, nieżyt nosa i zaciąganie międzyżebrzy nasilające się w nocy;
  
• brodawczak krtani – u dorosłych stan przedrakowy krtani, u dzieci brodawczaki są mnogie i określane jako brodawczakowatość młodzieńcza krtani;
  
• porażenie nerwu krtaniowego wstecznego – powoduje bezgłos, chrypkę, stridor, zaburzenia połykania, duszność; jest spowodowane przez wole, uraz szyi lub tętniaka aorty;
  
• astma – przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych wywołana przez czynniki genetyczne i środowiskowe; ma nawracający charakter; objawy to odwracalna obturacja dróg oddechowych, skurcz oskrzeli, świsty, kaszel, ucisk w klatce piersiowej, napady duszności;
  
• przewlekła obturacyjna choroba płuc – spowodowana postępującym ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe; wynika ze zniszczenia (rozedmy) miąższu płucnego; najczęściej spowodowana działaniem szkodliwych pyłów i substancji;

• przewlekłe zapalenie oskrzeli – stan zapalny błony śluzowej oskrzeli, który utrzymuje się przez większość dni w 3 miesiącach roku podczas 2 kolejnych lat; czynniki etiologiczne stanowią: palenie tytoniu, zanieczyszczenie powietrza i częste infekcje wirusowe;
  
• zatorowość płucna – zwężenie lub zamknięcie tętnicy płucnej lub części jej rozgałęzień przez materiał zatorowy;
  
• zachłyśnięcie treścią pokarmową;
  
• niewydolność mięśnia sercowego – nieprawidłowa struktura i funkcjonowanie serca, które upośledzają zdolność do zapewnienia takiego przepływu krwi, który jest zgodny z zapotrzebowaniem organizmu;
  
• zapaleniu oskrzelików – choroba zapalna, którą najczęściej powodują infekcja wirusowa (RSV, metapneumowirus hMPV, koronawirusy, bocawirus hBOV, wirus grypy i paragrypy, adenowirusy, rynowirusy) oraz czynniki toksyczne; czynnikiem sprawczym może być zachłyśnięcie się treścią pokarmową i wdychanie szkodliwych gazów; oprócz świstów obserwuje się przyspieszone oddychanie, wydłużenie wydechu, a wnętrze oskrzelików wypełnione jest wysiękiem;
  
• alergia – męczący, suchy kaszel i świszczący oddech, nadmierne pocenie się przy napadach kaszlu, silny katar i ból zatok.
  

Świszczący kaszel może stanowić objaw nadreaktywności oskrzeli po przebytej niedawno infekcji.

Świszczący oddech – leczenie

Leczenie świszczącego oddechu opiera się w pierwszej kolejności na terapii choroby podstawowej, która go wywołała. Przy zakażeniach bakteryjnych konieczna jest antybiotykoterapia. Na obrzęk zaleca się steroidy. Choremu podaje się środki przeciwobrzękowe i mukolityczne. Ważne jest zaprzestanie czynnego i biernego palenia, ograniczenie ekspozycji na czynniki drażniące drogi oddechowe oraz unikanie wziewnych toksyn i alergenów. Podczas nasilenia objawów zaleca się ograniczenie wysiłku głosowego. Choremu trzeba zapewnić dostęp do ciepłego, czystego i wilgotnego powietrza. Stosuje się inhalację na bazie olejków eterycznych i ziół ściągających.

Bibliografia:

1. Holinger L.D., Etiology of stridor in the neonate, infant and child, „Annals of Otology, Rhinology & Laryngology”, 1980, 89(1), s. 397–400.

2. Szczeklik A., Choroby wewnętrzne. Przyczyny, rozpoznanie i leczenie. Tom I, Kraków, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, 2005.

3. Everard M.L., Acute bronchiolitis and croup, „Pediatric Clinics of North America”, 2009, 56(1), s. 119–133.

4. Herold G., Medycyna wewnętrzna. Repetytorium dla studentów i lekarzy, Warszawa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2007.

5. Zalesska-Kręcicka M., Zarys otolaryngologii : podręcznik dla studentów i lekarzy, Wrocław, Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, 2008.

6. Dobrzańska A., Ryżko J., Pediatria. Podręcznik do Państwowego Egzaminu Lekarskiego i egzaminu specjalizacyjnego, Wrocław, Urban&Partner, 2005.