Rzucawka to dodatkowe pojawienie się drgawek, a nawet śpiączki u kobiet w ciąży z rozpoznanym wcześniej stanem przedrzucawkowym lub nadciśnieniem tętniczym.

Rzucawka ciążowa jako powikłanie stanu przedrzucawkowego

Stan przedrzucawkowy to zagrożenie zarówno matki, jak i dziecka. Główną przyczyną jest nieprawidłowa czynność łożyska lub nieprawidłowości w procesie jego zagnieżdżania w ścianach macicy. Stan ten ustępuje właściwie natychmiast po porodzie. Rzucawka jest konsekwencją nieprawidłowo lub niewystarczająco prowadzonego leczenia, ponieważ polega na nałożeniu się drgawek na stan przedrzucawkowy. Jeśli nadciśnienie tętnicze u kobiety utrzymuje się po porodzie, oznacza to, że przyczyną nadciśnienia nie był stan przedrzucawkowy. Stan przedrzucawkowy i rzucawka łączy się z wystąpieniem zmian w nerkach, spadkiem przesączania kłębuszkowego, a tym samym z uszkodzeniem nerek.

Rzucawka i stan przedrzucawkowy – definicje

Stan przedrzucawkowy to zjawisko nadciśnienia tętniczego, które pojawia się u kobiet w ciąży, które dotychczas nie miały problemów z ciśnieniem tętniczym. Określenie to obejmuje również nasilenie nadciśnienia u kobiety ciężarnej ze współistniejącym białkomoczem i możliwym uszkodzeniem innych układów i narządów.

Rzucawka to nałożenie się dodatkowo drgawek na obraz kliniczny stanu przedrzucawkowego.

Objawy stanu przedrzucawkowego i rzucawki w ciąży, kryteria rozpoznania

Aby rozpoznać rzucawkę, należy w pierwszej kolejności potwierdzić stan przedrzucawkowy. Dodatkowe pojawienie się drgawek uzupełnia diagnostykę.

Objawy stanu przedrzucawkowego to przede wszystkim podwyższony wynik pomiaru ciśnienia tętniczego. Jeśli u kobiety ciężarnej po 20. tygodniu ciąży ciśnienie tętnicze skurczowe jest wyższe lub równe 140 mm Hg lub ciśnienie tętnicze rozkurczowe jest wyższe lub równe 90 mm Hg podczas dwóch niezależnych pomiarów w ciągu tygodnia, a przy tym kobieta nigdy nie chorowała na nadciśnienie, rozpoznaje się stan przedrzucawkowy.

Jeśli kobieta chorowała wcześniej na nadciśnienie tętnicze, kryteria rozpoznania stanu przedrzucawkowego mówią, że ciśnienie skurczowe wzrasta wtedy o ponad 30 mm Hg, a rozkurczowe o ponad 15 mm Hg. Dodatkowo wykrywa się w moczu białko (choć białkomocz nie jest niezbędnym elementem do rozpoznania stanu przedrzucawkowego) lub potwierdza się co najmniej 1 z 5 poniższych kryteriów:

• spadek ilości płytek krwi,
  
• uszkodzenie nerek (określane poprzez wzrost stężenia kreatyniny),
  
• uszkodzenie wątroby,
  
• obrzęk płuc,
  
• zaburzenia widzenia i objawy neurologiczne.
  

W ciąży o fizjologicznym przebiegu obrzęki są częstym zjawiskiem. Dlatego nie traktuje się ich jako główne kryterium rozpoznania stanu przedrzucawkowego. Kiedyś współistnienie obrzęków, nadciśnienia i białkomoczu było określane mianem gestozy.

Stan przedrzucawkowy o ciężkim nasileniu rozpoznaje się, jeśli występuje co najmniej 1 z powyżej wymienionych kryteriów z towarzyszącym bólem brzucha lub wzrostem ciśnienia tętniczego skurczowego powyżej 160 mm Hg, a rozkurczowego powyżej 110 mm Hg.

Diagnostyka stanu przedrzucawkowego i rzucawki

Podstawowym badaniem jest pomiar ciśnienia tętniczego, który powinien być wykonywany rutynowo na każdej wizycie kontrolnej u lekarza. Jednak dodatkowo można wykonać:

• badanie morfologiczne krwi – spadek ilości płytek krwi; wzrost poziomu hemoglobiny i hematokrytu;
  
• wzrost kreatyniny – pojawia się przy uszkodzeniu nerek;
  
• wzrost wskaźników wątrobowych mogących świadczyć o uszkodzeniu wątroby;
  
• obecność białka w moczu – wykonuje się za pomocą testu paskowego. Jeśli wynik jest dodatni, należy przeprowadzić dobową zbiórkę moczu.
  

Jeśli nie wdroży się odpowiedniego i skutecznego leczenia, może pojawić się obrzęk płuc, uszkodzenie nerek i śpiączka.

Leczenie stanu przedrzucawkowego i rzucawki

Sposób postepowania wynika z aktualnego stanu matki i dziecka, a także stopnia zagrożenia ich zdrowia. To, co ma znaczący wpływ na postępowanie, to wiek ciążowy i zaawansowanie rozwoju płodu. Jedyną metodą prowadzącą do „wyleczenia” tego stanu jest zakończenie ciąży. Nawet jeśli choroba ma łagodny przebieg, ciążę rozwiązuje się po osiągnięciu 37. tygodnia. Przy ciężkim przebiegu należy zawsze rozważyć wcześniejsze rozwiązanie ciąży (nawet około 34. tygodnia). Dodatkowo stosuje się oczywiście leczenie hipotensyjne, glikokortykosteroidy i siarczan magnezu celem profilaktyki rzucawki. Stan przedrzucawkowy i rzucawka powinny ustąpić natychmiast po porodzie.

Zapobieganie wystąpieniu stanu przedrzucawkowego

Jeżeli w wywiadzie kobiety ciężarnej pojawia się stan przedrzucawkowy, a tym bardziej, jeśli w wywiadzie stwierdzono przedwczesny poród będący powikłaniem stanu przedrzucawkowego, takie kobiety powinny być objęte już od początku rozpoznania ciąży profilaktyką w postaci przyjmowania kwasu acetylosalicylowego do końca pierwszego trymestru ciąży. Podaje się go w małych dawkach 60–80 mg/d.

Rzucawka porodowa – leczenie

Leczenie rzucawki porodowej polega na stosowaniu leków obniżających ciśnienie tętnicze, a także leków przeciwdrgawkowych w postaci siarczanu magnezu. Czasem podaje się również diazepam. W razie stwierdzenia zagrożenia płodu należy w trybie pilnym rozwiązać ciążę poprzez wykonanie cięcia cesarskiego.