Podczas udzielania pierwszej pomocy, nawet w przypadkach z pozoru błahych, należy przede wszystkim przestrzegać zasad bezpieczeństwa zarówno swojego, jak i poszkodowanego. Podczas większości wypadków dochodzi do mniejszego lub większego stopnia uszkodzeń ciała z towarzyszącym krwawieniem. Rany kłute i cięte mogą powstać często jako nieszczęśliwy wypadek w domu.

Rany i zranienia

Rana to przerwanie ciągłości skóry. Powszechnie określa się ją mianem zranienia. Najczęściej ranie towarzyszy krwawienie, które należy jak najszybciej zatamować. Pierwsza pomoc przy opatrywaniu ran polega na założeniu rękawiczek.

Wyróżnia się 3 rodzaje krwawienia, które warunkują dalsze postępowanie:

• krwawienie tętnicze – krew jest dość jasna, wypływa pulsacyjnym, mocnym strumieniem,
  
• krwawienie żylne – krew jest ciemna, ma ciemnoczerwony odcień, płynie wolno, jednak jednostajnym strumieniem,
  
• krwawienie włośniczkowe – krew delikatnie broczy, widoczne delikatne punkciki krwi na skórze.

Wyróżnia się następujące rodzaje ran:

• Rana cięta – powstaje w wyniku działania ostrego przedmiotu. Ma równe brzegi, więc po odpowiednim zaopatrzeniu nie pozostawia znacznej blizny. Krwawienie zależy od głębokości rany i lokalizacji zranienia. Rana kłuta w sąsiedztwie dużych naczyń przebiegających blisko powierzchni ciała, grozi krwotokiem zewnętrznym. Niebezpieczna może być więc rana cięta szyi. Przykładem narzędzia, które może spowodować ranę ciętą, jest nóż.
  
• Rana kłuta – powstaje w wyniku zadziałania długiego i wąskiego ostrza. Bardzo trudno zrewidować ranę, ze względu na to, że z zewnątrz wygląda na małą rankę. Niestety może sięgać na znaczną głębokość. Rewizję takiej rany i ocenę jej głębokości należy zostawić lekarzowi. Jeśli rana kłuta powstaje w obrębie szyi, klatki piersiowej lub brzucha, bardzo prawdopodobne jest uszkodzenie dużych naczyń tętniczych i powstanie krwotoku wewnętrznego, mogącego zakończyć się zgonem.
  
• Rana tłuczona – powstaje poprzez działanie tępego przedmiotu, poprzez gwałtowne uderzenie o dużej sile. Doprowadza to do pęknięcia skóry, a także powstania dodatkowych objawów miejscowych, jak obrzęk, zasinienie i ból w miejscu zranienia.
  
• Rana kąsana – powstaje po ugryzieniu. Może mieć postać rany kłutej (poszczególne zęby powbijane w skórę) lub rany tłuczonej. Czasem rana ulega poszarpaniu. Jeśli ukąsiło zwierzę, należy zawsze upewnić się, czy było ono szczepione. Jeśli nie lub nie ma się co do tego pewności, warto zawsze wdrożyć postępowanie przeciw wściekliźnie. Rany kąsane bardzo źle się goją.
  
• Rana postrzałowa – jest to szczególny typ rany, powstający na skutek postrzału. Uszkodzeniu ulega skóra, a także tkanki leżące głębiej przez sam pocisk, jego odłamki czy fragmenty. Może być widoczna rana wlotowa, kanał, na końcu którego tkwi pocisk. Innym rodzajem jest rana postrzałowa mająca zarówno ranę wlotową, jak i wylotową.

Pierwsza pomoc w przypadku ran kłutych, ciętych i innych

Przede wszystkim należy zapewnić sobie i poszkodowanemu bezpieczeństwo. Usuwamy więc z otoczenia (ale nie z rany!) przedmioty mogące dodatkowo pokaleczyć chorego, zranić nas samych, a także zakładamy rękawiczki. Następnie należy ocenić stan poszkodowanego. Większość ran jesteśmy w stanie sami zaopatrzyć w warunkach domowych. Jeśli krwawienie nie jest duże, rana nie jest głęboka, poszkodowany jest w dobrym stanie, nie trzeba wzywać pomocy. Należy jednak wezwać pomoc medyczną w następującej sytuacji:

• rana jest bardzo rozległa,
  
• rana zlokalizowana jest na szyi, klatce piersiowej czy brzuchu,
  
• występuje silne krwawienie zewnętrzne,
  
• poszkodowany robi się blady, słaby, występują zimne poty,
  
• narzędzie tkwi w ranie,
  
• rana powstała w wyniku działania brudnego przedmiotu (np. brudny gwóźdź wbity w stopę),
• nie udaje nam się zatamować krwawienia.

Następnie poszkodowanego należy położyć lub posadzić. Niezależnie od tego, czy wezwaliśmy pomoc czy nie, należy pomóc poszkodowanemu. W tym celu myjemy ręce wodą z mydłem i wkładamy rękawiczki. Niestety, w niektórych warunkach będzie to niemożliwe, jednak staramy się dążyć do zachowania jak najlepszej higieny. Ranę polewamy obficie wodą (czystą), jeśli mamy do niej dostęp, a następnie przykładamy sterylny opatrunek gazowy lub inny czysty materiał. Mocno dociskamy. Jeśli opatrunek zaczyna przesiąkać krwią, nie zdejmujemy go, tylko dokładamy kolejne warstwy.

Podczas opatrywania rany należy przestrzegać kilku dodatkowych zasad:

• nie wolno usuwać ciała obcego z rany (jeśli w ranie jest wbity np. nóż, należy go ustabilizować),
  
• nie wolno stosować żadnych środków typu woda utleniona, jodyna, spirytus,
  
• jeśli rana jest zlokalizowana na kończynie, powinna ona zostać uniesiona powyżej poziomu serca (pod warunkiem pewności, że noga lub ręka nie jest złamana),
  
• jeśli w wyniku rany okolicy brzusznej doszło do wytrzewienia, czyli wydostania się narządów wewnętrznych na zewnątrz, nie wolno wkładać ich do środka. Należy jak najszybciej okryć je zwilżoną gazą.