W Polsce raka prostaty co roku rozpoznaje się u 16 tysięcy mężczyzn, a w całej Europie to aż 450 tysięcy nowych rozpoznań. To na tyle dużo, że można uznać to za epidemię.

Objawy raka prostaty mogą przez długi czas sugerować istnienie łagodnego przerostu gruczołu krokowego. Wstępnego rozpoznania jest w stanie dokonać lekarz podstawowej opieki medycznej dzięki badaniu per rectum, ale określenie stopnia złośliwości klinicznej i sposobu leczenia wymaga dokładnej, wieloaspektowej diagnostyki.

Przyczyny raka prostaty

Rak prostaty pojawia się u dobrze zidentyfikowanych grup w populacji męskiej. Głównym elementem, który należy brać pod uwagę, są czynniki dziedziczne. Na zwiększone ryzyko zachorowania wskazują przypadki raka stercza w dwóch kolejnych pokoleniach przodków, wystąpienie nowotworu u krewnego poniżej 55 roku życia albo u większej liczby osób o pierwszym stopniu pokrewieństwa. Wśród mężczyzn rasy czarnej rak prostaty zdarza się najczęściej, a najrzadszy jest u ludzi rasy żółtej. Pojawianie się tej choroby skojarzone jest z podwyższonym trwale poziomem cholesterolu, tłuszczów nasyconych, kwasów omega-6 i dietą wysokobiałkową. Niekorzystny jest wpływ obniżonego poziomu niektórych witamin (np. D, E) i mikroelementów. Na ogół rozwój raka gruczołu krokowego jest stymulowany wysokim poziomem androgenów. Stąd korzystny wpływ bogatych w fitoestrogeny (antagonistycznie działające hormony) zbóż, w tym np. soi lub siemienia lnianego. Badania dowodzą, że ich regularne spożywanie w większych dawkach hamuje szybkość rozwoju nowotworu. Uważa się także, że ochronne działanie ma dieta owocowo-warzywna, bogata w kwasy omega-3 i produkty zbożowe – zmniejsza prawdopodobieństwo powstania raka prostaty.

Objawy raka prostaty

Rak prostaty ma niespecyficzne objawy – do pewnego etapu rozwoju choroby są one tożsame z symptomami przerostu stercza. Powodem zgłaszania się chorych do lekarza jest:

• częstomocz,
  
• potrzeba nawet kilkukrotnego oddawania moczu w nocy (nykturia),
  
• odczuwanie nagłego parcia na mocz,
  
• oddawanie moczu cienkim, powolnym strumieniem,
  
• stwierdzenie krwinkomoczu (zmiana nie zostaje zaobserwowana przez pacjenta, lecz w wykonywanym rutynowo laboratoryjnym badaniu ogólnym moczu).
  

Podczas diagnostyki podstawowymi elementami potwierdzającymi rozpoznanie są: stwierdzenie twardych guzków w obrębie prostaty lub jej płatowe powiększenie, istotne podwyższenie poziomu antygenu sterczowego w surowicy krwi oraz uzyskanie w trakcie przezodbytniczego badania ultrasonograficznego (USG) materiału biopsyjnego, którego struktura odpowiada zmianom nowotworowym.

W późnej fazie choroby do objawów podstawowych dołączają dolegliwości związane z przerzutami raka prostaty. Głównym miejscem występowania wtórnych guzów są kości (miednica, kręgosłup, żebra, mostek) oraz (zdecydowanie rzadziej) narządy miąższowe (mózg, płuca, wątroba). Przerzuty drogą chłonną dotyczą głównie węzłów miednicy małej i jamy brzusznej. Mogą powodować nieswoiste bóle podbrzusza.

Leczenie raka prostaty

Rak prostaty wymaga zwykle złożonego postępowania terapeutycznego. Jeśli stopień rozwoju klinicznego nowotworu nie jest zbyt zaawansowany, przerzuty nie zostały znalezione lub ich ilość i wielkość jest ograniczona, podstawową metodą leczniczą jest doszczętne wycięcie gruczołu krokowego wraz z kanalikami nasiennymi i ewentualnie otaczającymi węzłami chłonnymi. Zabieg wykonywany jest techniką tradycyjną (z cięcia nadłonowego lub kroczowego) albo w trakcie zabiegu laparoskopowego. Technika ta staje się coraz popularniejsza ze względu na mniejszą rozległość operacji i ilość powikłań oraz krótszy okres rekonwalescencji. Ponieważ – w związku z lokalizacją prostaty – operacje te obarczone są sporą ilością często występujących i uciążliwych skutków ubocznych, do leczenia chirurgicznego kwalifikowani są zwykle chorzy, których przewidywany czas życia wynosi ponad 10 lat.

Metodami alternatywnymi do leczenia chirurgicznego są, w uzasadnionych przypadkach, inne sposoby zmniejszania masy guza prostaty: brachyterapia (miejscowa implantacja radioaktywnych izotopów), krioterapia lub HIFU (niszczenie utkania nowotworowego zogniskowaną wiązką ultradźwięków o wysokiej energii).

Więcej o metodzie HIFU, która jest wykorzystywana w leczeniu prostaty znajdziecie na filmie:

Leczenie uzupełniane jest najczęściej dodatkowymi naświetlaniami niszczącymi tkankę nowotworową w obrębie miednicy mniejszej i przerzutów, a w przypadku postępowania paliatywnego również chemioterapią i hormonoterapią. Celem terapii jest wówczas spowolnienie rozwoju niemożliwych do usunięcia zmian, przedłużenie życia i poprawa komfortu chorego.

Wielu chorych po zabiegu skarży się na jego skutki uboczne. Najczęściej występują zaburzenia erekcji, nietrzymanie moczu oraz zapalenia pęcherza moczowego i inne objawy zwężenia dróg moczowych. Kłopoty ze wzwodem i zmniejszenie libido są dodatkowo potęgowane przez często stosowane leczenie obniżające poziom androgenów.

Rokowanie w raku prostaty

Rokowanie w przypadku raka prostaty jest uzależnione od dwóch podstawowych czynników:

• zróżnicowania komórek rakowych, ocenianego metodą Gleasona (świadczącego o złośliwości danego nowotworu),
  
• zaawansowania choroby (rozpatrywanego głównie w kontekście miejscowego rozrostu guza, obecności przerzutów odległych lub zajęcia węzłów chłonnych).
  

Jak uniknąć raka prostaty?

Trzeba sobie zdawać sprawę, że tylko wcześnie rozpoznany rak prostaty daje się całkowicie wyleczyć. Jednak, aby tak się stało niezbędna jest profilaktyka. Lekarze zgodnie podkreślają, że każdy mężczyzna po czterdzieste - raz w roku - powinien badać prostatę. Mimo że badanie per rectum budzi wśród panów duże obawy, to pozwala wykryć raka na wczesnym etapie rozwoju. Tylko tak można nie tylko pokonać raka, ale przede wszystkim uniknąć powikłań związanych z operacją, chemio- czy radioterapią.

Niestety, jak pokazują badania wielu mężczyzn nie przejmuje się swoim zdrowiem (ankieta przeprowadza przez Europejskie Towarzystwo Urologiczne pokazała, że około 54 proc. panów sądzi, że prostata to narząd, który występuje u... kobiet!) i do lekarza idą jedynie za czyjąś namową. Na tysiąc zgłoszonych się osób aż 1/3 pacjentów została zarejestrowana na wizytę przez żony, dzieci lub wnuki. Z badań przeprowadzonych w 2013 roku jasno wynika, że pierwsze symptomy choroby wyłapuje partnerka.

Co ciekawe, badanie per rectum nie jest jedynym badaniem, które wykrywa raka prostaty. Od pewnego czasu wykonuje się badanie z krwi 4K, które z 20-letnim wyprzedzeniem przewiduje zachorowanie na ten rodzaj nowotworu.

Warto zaznaczyć, że wiele ośrodków oferuje bezpłatne konsultacje i badania.

Rak prostaty - jak go uniknąć? Odpowiedź na filmie: