Dział nauk medycznych zajmujący się krzepnięciem krwi to koagulologia. Kluczowym enzymem procesu krzepnięcia krwi jest trombina. Większość czynników krzepnięcia to wytwarzane przez wątrobę białka osocza. Zaburzenia krzepnięcia mogą objawiać się zarówno skazą krwotoczną, jak i powikłaniami zatorowo-zakrzepowymi. Jednym z leków przeciwzakrzepowych jest heparyna.

Co to jest krzepnięcie krwi?

Krzepnięcie krwi jest procesem szybko zmieniającym niestabilny czop płytkowy w stabilny chemicznie skrzep fibrynowy (tzw. hemostaza wtórna). Jego istotą jest przekształcenie rozpuszczalnego białka (fibrynogenu) w nierozpuszczalną sieć fibryny pod wpływem trombiny, wzmacniającą płytkowy czop hemostatyczny.

Badanie na krzepliwość krwi

Badanie na krzepliwość krwi wykonuje się z krwi żylnej, która powinna zostać pobrana po co najmniej 15-minutowym odpoczynku badanego. Na 24 godziny przed pobraniem krwi należy unikać intensywnego wysiłku fizycznego. W dniu poprzedzającym badanie zalecane jest stosowanie lekkostrawnej, niskotłuszczowej diety i powstrzymanie się od przyjmowania używek. Wskazane jest pobieranie krwi w godzinach porannych, bez utrzymywania stazy, do plastikowych probówek, gdyż szkło, podobnie jak kolagen, aktywuje wewnątrzpochodny tor krzepnięcia. Krew należy pobierać z dużych naczyń żylnych, przede wszystkim z żyły łokciowej.

Jak sprawdzić krzepliwość krwi? Badanie oceniające krzepliwość krwi to koagulogram, a jego główne metody to:

• czas częściowej tromboplastyny po aktywacji APTT (Activated Partial Thromboplastin Time) – określany także jako czas kefalinowo-kaolinowy; jego norma to 27–40 s.
  
• znormalizowany czas protrombinowy INR – norma to 0,85–1,15.
  

Wskazania do oznaczenia koagulogramu obejmują m.in.: przedoperacyjną ocenę hemostazy, podejrzenie skazy krwotocznej, monitorowanie leczenia przeciwkrzepliwego, kontrolę substytucyjnego leczenia hemofilii, nadmierne przedłużające się lub samoistne krwawienia, łatwe powstawanie sińców oraz wybroczyny na błonach śluzowych i skórze.

Jak zmniejszyć krzepliwość krwi?

Leki zmniejszające krzepliwość krwi nazywane są przeciwzakrzepowymi lub antykoagulantami. Składają się na nie środki przeciwkrzepliwe (działające na czynniki krzepnięcia, takie jak heparyny, hirudyna i jej pochodne oraz inne bezpośrednie inhibitory trombiny, antykoagulanty doustne), przeciwpłytkowe (hamujące agregację płytek krwi, takie jak aspiryna, tiklopidyna i klopidogrel oraz inhibitory receptora GP IIb/IIIa) i fibrynolityczne (rozpuszczające skrzep fibrynowy). Do niedawna w terapii przeciwkrzepliwej najczęściej stosowane były leki z grupy antagonistów witaminy K, czyli warfaryna i acenokumarol.

Działanie antykoagulacyjne wykazują składniki roślinne o działaniu hamującym aktywność płytek, takie jak: miłorząb japoński, czosnek pospolity, borówka czarna, imbir, dzięgiel chiński, wrotycz pospolity, żeń-szeń chiński, amerykański i syberyjski, kurkuma, wiązówka błotna i wierzba krzewiasta.

Wśród przeciwwskazań do stosowania leczenia przeciwzakrzepowego wymienia się: skazę krwotoczną, czynną chorobę wrzodową, przebyte krwawienia z przewodu pokarmowego, niedawno przebyty udar mózgu, guza mózgu, operację lub uraz głowy, tętniaka rozwarstwiającego aorty, wczesny okres po zabiegu operacyjnym, nakłuciu tętnicy lub biopsji narządu wewnętrznego, nadciśnienie tętnicze > 200/110 mmHg, ciężką niewydolność nerek i wątroby oraz ciążę.

Wysoka krzepliwość krwi – przyczyny

Nadmierna krzepliwość krwi to stan sprzyjający tworzeniu się zakrzepów, które utrudniają lub blokują przepływ krwi. Nierzadko związana jest z dużym ryzykiem rozwoju powikłań zakrzepowo-zatorowych. Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa (ŻChZZ), długotrwałe unieruchomienie, migotanie przedsionków i przebyte zabiegi chirurgiczne zwiększają ryzyko powstania skrzepliny w naczyniu krwionośnym, co jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia.

Zespół rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego (DIC) polega na bardzo dynamicznym, patologicznym uaktywnieniu krzepnięcia, w wyniku dostania się do krążenia substancji o działaniu tromboplastycznym. Wśród objawów klinicznych ostrego DIC wyróżnia się szereg objawów niespecyficznych, takich jak: spadek ciśnienia, hipoksja, kwasica i białkomocz oraz objawy specyficzne, do których należą: wybroczyny, pęcherze krwotoczne i zmiany martwicze skóry.

Słaba krzepliwość krwi – przyczyny

Niska krzepliwość krwi związana jest ze skazami krwotocznymi. Znacznie częściej występują skazy nabyte niż wrodzone. Przykładami wrodzonych chorób krzepliwości krwi są hemofilia i choroba von Willebranda. Rodzaje nabytych skaz krwotocznych to:

• skazy naczyniowe – najczęściej spotykane nabyte skazy naczyniowe są skutkiem infekcji, procesu zapalnego lub urazu; uraz może prowadzić do silnego krwawienia, natomiast zaburzenia na tle zapalnym prowadzą do powstawania naczyniaków;
  
• skazy płytkowe – małopłytkowość, zaburzenia czynności płytek;
  
• skazy osoczowe – ich najczęstszymi przyczynami są: niedobór czynników krzepnięcia, obecność antykoagulantów i aktywacja układu fibrynolizy.
  

Objawy skaz krwotocznych to: łatwe siniaczenie, krwawienie z błon śluzowych (krwawienie z nosa, krwotok miesiączkowy, krwawienie z jamy ustnej, układu moczowo-płciowego lub odbytu), występowanie niespodziewanych krwotoków w czasie zabiegów chirurgicznych i po nich oraz głębokie krwawienia do tkanek np. mięśni i stawów.

Bibliografia:

1. Kapsa Z., Nowoczesne leki przeciwzakrzepowe, „Apteka Media”, 2015, 7, s. 16–18.

2. Chojnowski K., Podolak-Dawidziak M., Windyga J., Diagnostyka przedłużonego czasu częściowej tromboplastyny po aktywacji (aPTT), „Hematologia”, 2010, 1(1), s. 81–86.

3. Kapłon A., Biskup P., Farmakoterapia przeciwzakrzepowa i fibrynolityczna - aspekty praktyczne, „Studia Medyczne Akademii Świętokrzyskiej”, 2006, 4, s. 93–112.

4. Złotorowicz M., Najczęściej występujące zaburzenia krzepnięcia u chorych leczonych w Oddziale Intensywnej Terapii (OIT), „Postępy Nauk Medycznych”, 2009, 8, s. 573–580.

5. Raszeja-Specht A., Golański J., Postępowanie przedanalityczne w laboratoryjnej diagnostyce zaburzeń hemostazy, „Journal of Laboratory Diagnostics”, 2014, 50(1), s. 65–70.

6. Czapla J., Skalski J.H., Zaburzenia hemostazy w kardiochirurgii, W: Skalski J., Religa Z. (red.), Kardiochirurgia dziecięca, Katowice, Wydawnictwo Śląsk, 2003, s. 296–309.

7. Pleban E., Hemostaza – temat zawsze aktualny, „Pediatria i Medycyna Rodzinna”, 2015, 11(2), s. 166–176.

8. Sharathkumar A.A.,. Pipe S.W., Skazy krwotoczne, „Pediatria po Dyplomie”, 2009, 13(3), s. 47–58.