Mocznik jest produktem metabolizmu białek. Oznacza się poziom mocznika we krwi, rzadko jest on oznaczany w moczu. Jeżeli mocznik w surowicy krwi jest podwyższony, świadczy to o pogorszeniu się przesączania kłębuszkowego w nerkach, czyli o słabszej nerkowej filtracji moczu. Podwyższony mocznik i kreatynina we krwi są wyznacznikiem chorób nerek. Prawidłowe stężenie mocznika we krwi wynosi 2,0–6,7 mmol/l (15–40 mg/dl).

Co wchodzi w skład krwi? Odpowiedź znajdziecie na filmie:

Podwyższony mocznik we krwi – przyczyny

Oznaczanie poziomu mocznika we krwi służy ocenie czynności nerek. Jednak rzadko kiedy oznacza się wyłącznie mocznik i na jego podstawie określa funkcje nerek. Bardziej wiarygodne jest jednoczesne oznaczenie mocznika i kreatyniny, ponieważ jednoczesne podwyższenie mocznika i kreatyniny bezsprzecznie świadczy o upośledzeniu funkcji nerek. Stężenie mocznika we krwi zależy również od innych czynników, jak ilość spożywanego białka we krwi czy uszkodzenia tkanek. Izolowane podwyższenie poziomu mocznika przy kreatyninie w granicach normy może mieć przyczyny pozanerkowe. Podsumowując, podwyższone stężenie mocznika we krwi towarzyszy takim stanom, jak:

• ostra niewydolność nerek,
  
• przewlekła niewydolność nerek,
  
• dieta bogatobiałkowa,
  
• oparzenia,
  
• rozległe urazy,
  
• zmiażdżenia tkanek,
  
• cukrzyca,
  
• nadciśnienie,
  
• choroby cewkowo-śródmiąższowe nerek,
  
• glomerulopatie (schorzenia kłębuszków nerkowych),
  
• choroby układu krążenia.
  

Oznaczanie mocznika we krwi służy często ocenie skuteczności dializy (filtrowania krwi za pomocą specjalnego aparatu). Podwyższony mocznik przed dializą powinien ulec obniżeniu po dializie.

Co zrobić przy podwyższonym poziomie mocznika we krwi?

Jeśli badanie poziomu mocznika zostało zlecone kontrolnie, należy dodatkowo zwrócić uwagę na poziom kreatyniny we krwi. Jeśli nie był on sprawdzony przy okazji oznaczania poziomu mocznika, warto to nadrobić. Jeśli poziom kreatyniny jest również podwyższony, należy wynik jak najszybciej skonsultować z lekarzem, szczególnie nefrologiem, czyli specjalistą chorób nerek. Pilna konsultacja lekarska jest również istotna w przypadku, kiedy pojawiają się pewne objawy towarzyszące podwyższeniu poziomu mocznika i kreatyniny, czyli:

• ból głowy,
  
• nudności,
  
• wymioty,
  
• gorączka,
  
• zaburzenia oddawania moczu.
  

Jeśli poziom mocznika jest podwyższony, a kreatynina jest w normie, przyczyn może być wiele, dlatego warto wprowadzić dietę o obniżonym poziomie białka, powtórzyć wynik po co najmniej 2 tygodniach stosowania diety. Należy skonsultować się z lekarzem, który rozszerzy diagnostykę w zależności od bieżących objawów.

Dieta przy podwyższonym moczniku

Poziom mocznika we krwi koreluje ze spożyciem białka. U osób wyniszczonych, niedożywionych, z ciężką chorobą wątroby stężenie mocznika może być bardzo niskie. Podwyższony mocznik natomiast często towarzyszy diecie dostarczającej bardzo dużych ilości białka. Obniżenie spożycia białka jest ważne nie tylko przy podwyższeniu poziomu mocznika we krwi, ale także przy podwyższeniu poziomu kreatyniny i zaburzeniu funkcji nerek.

W przypadku diety przy podwyższonym poziomie mocznika ważne jest ograniczenie białka. Nie jest konieczna całkowita eliminacja pokarmów białkowych. Można spożywać produkty zawierające pełnowartościowe białka, jak jajka i mleko, w ilościach dostosowanych do poziomu mocznika i funkcji nerek. Większość kalorii powinno być dostarczane z węglowodanów i tłuszczów roślinnych. Często konieczne jest ograniczenie potasu w diecie, czyli ograniczenie pomidorów, bananów, orzechów, kakao, czekolady, suszonych owoców, kaszy, wywarów mięsnych czy nasion roślin strączkowych. Przy bardzo wysokim poziomie mocznika dochodzi do zaburzenia gospodarki fosforanowej. Wobec tego koniecznie należy zrezygnować z następujących produktów:

• ryby,
  
• cielęcina,
  
• gęsina,
  
• musli,
  
• pieczywo razowe,
  
• płatki zbożowe,
  
• nasiona strączkowe.
  

Są to bowiem produkty bogate w fosforany.