Cholesterol jest związkiem należącym do grupy steroli, będących lipidami. Jest to związek niezbędny do wytwarzania hormonów płciowych i nadnerczowych, a także do syntezy witaminy D3, kwasów żółciowych. Dlatego też, mimo że każdy boi się pojęcia cholesterolu, powinien zdawać sobie sprawę, że jest to związek pełniący w organizmie bardzo ważne funkcje biologiczne.

Cholesterol jest również elementem budulcowym błon komórkowych wszystkich komórek organizmu człowieka. Oczywiście mimo wielu ważnych funkcji, które pełni, jego nadmiar jest bardzo szkodliwy. Konsekwencje zbyt wysokiego poziomu cholesterolu w organizmie człowieka łączą się ze zwiększonym ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, jak zawał serca czy udar niedokrwienny mózgu. Wynika to z faktu, że wzrost jego poziomu we krwi niesie za sobą ryzyko rozwoju miażdżycy, a ta prowadzi do rozwoju licznych powikłań.

Normy cholesterolu

Badanie cholesterolu wykonać można podczas rutynowych badań krwi. Podczas badania można oznaczyć stężenie cholesterolu całkowitego, a także poszczególne jego frakcje – LDL (z ang. low density lipoprotein) oraz HDL (z ang. high density lipoprotein).

Normy cholesterolu są następujące:

• cholesterol całkowity: 114–200 mg/dl;
  
• cholesterol HDL (normy różne w zależności od płci) kobiety: >50 mg/dl, mężczyźni: >40 mg/dl;
  
• cholesterol LDL: <100 mg/dl;
  
• triglicerydy: <150 mg/dl.
  

Jakie są wskazania do badania i jak się do niego przygotować?

Badanie nie wymaga szczególnego przygotowania, wręcz przeciwnie – nie powinno się zmieniać diety na kilka dni przed badaniem, jeśli chce się uzyskać wiarygodny wynik. Dietę należy wprowadzić po wykonaniu badań podstawowych. Inaczej, kiedy chcemy skontrolować skuteczność stosowanej diety lub dieta stosowana jest przez dłuższy okres – wtedy wykonujemy badanie bez względu na stosowaną dietę.

Ważne natomiast jest to, by zgłosić się do badania na czczo (około 8–12 h) od ostatniego posiłku.

Podczas badania profilu lipidowego oprócz cholesterolu całkowitego można oznaczyć:

• frakcję LDL – znana jest powszechnie jako zły cholesterol. Tak naprawdę jest to część całkowitego cholesterolu zawarta w kompleksie wielkocząsteczkowym, tzw. lipoproteinie o niskiej gęstości. Odpowiada ona za transport cholesterolu z wątroby do mięśni organizmu. Dlaczego określany jest jako „zły”? Otóż to właśnie ta frakcja cholesterolu powoduje odkładanie się cząstek cholesterolu w tętnicach i przyczynia się do rozwoju miażdżycy;
  
• frakcję HDL – jest to tzw. dobry cholesterol. Analogicznie do wcześniejszego, jest on również częścią całkowitego cholesterolu zawartego w cząsteczce lipoproteiny o dużej gęstości. Jego określenie „dobry” wynika z funkcji transportującej cholesterol z tkanek obwodowych do wątroby, gdzie ulega metabolizmowi. Większe stężenie frakcji HDL jest czynnikiem prewencyjnym chorób sercowo-naczyniowych.
  

Obecnie odchodzi się od pojęcia „zły” i „dobry” cholesterol, ze względu na to, że obie frakcje biorą udział w wielu istotnych procesach biologicznych i obie są potrzebne dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jednak podobnie jak każdy inny wskaźnik, aby jego działanie na organizm było prawidłowe, jego poziom powinien zostać utrzymany w granicach normy.

Co jeszcze możemy zbadać podczas określania profilu lipidowego?

Podczas badania profilu lipidowego określamy nie tylko poziom cholesterolu całkowitego, jego poszczególne frakcje, ale również istotnym badaniem jest określenie poziom triglicerydów.

Triglicerydy są głównym źródłem energii. Są to estry glicerolu i kwasów tłuszczowych, będące podstawowym składnikiem tkanki tłuszczowej. Podobnie jak wzrost stężenia cholesterolu całkowitego, tak wzrost poziomu triglicerydów wiąże się z ryzykiem sercowo-naczyniowym.

Co oznacza wysoki poziom cholesterolu całkowitego, frakcji LDL i triglicerydów?

Przyczyny podwyższonego poziomu cholesterolu całkowitego i frakcji LDL cholesterolu mogą wynikać z następujących stanów:

• hipercholesterolemia wielogenowa – jest to przyczyna wzrostu poziomu całkowitego cholesterolu nawet u połowy chorych. Polega na genetycznie uwarunkowanej predyspozycji do wysokiego poziomu cholesterolu, a nieprawidłowy styl życia, mała aktywność fizyczna i zła dieta prowadzą do jego rzeczywistego zwiększenia;
  
• hipercholesterolemia wtórna – wynikająca z innych stanów chorobowych, jak niedoczynność tarczycy, choroby wątroby, a także z niedożywienia lub przyjmowania niektórych leków;
  
• hipercholesterolemia rodzinna – uwarunkowana genetycznie, jest związana z bardzo dużym ryzykiem chorób sercowo naczyniowych, gdyż poziom cholesterolu wynosi tu często nawet około 1000 mg/dl.
  

Wzrost poziomu triglicerydów – co oznacza?

Najczęściej wzrost poziomu triglicerydów to element dyslipidemii aterogennej. Jest to zaburzenie polegające na wzroście stężenia triglicerydów, ale również na spadku stężenia „dobrego” cholesterolu HDL i nieprawidłowej budowie frakcji LDL cholesterolu. Jest to częsta choroba wynikająca z otyłości i współistniejąca często z cukrzycą typu 2.

Czy spadek stężenia całkowitego cholesterolu jest niepokojący?

Zarówno nadmiar, jak i niedobór cholesterolu całkowitego budzą niepokój. Jak wcześniej wspomniano, cholesterol pełni w organizmie wiele ważnych funkcji – od budowy błon komórkowych po współudział w syntezie wielu hormonów. Jego niedobór bardzo negatywnie wpływa na funkcjonowanie organizmu.

Przyczyny spadku poziomu cholesterolu całkowitego, LDL i triglicerydów:

• nadczynność tarczycy;
  
• niedożywienie;
  
• wyniszczenie;
  
• ciężkie zakażenia;
  
• marskość wątroby.