Resuscytacja krążeniowo-oddechowa (RKO) to podstawowa umiejętność z zakresu pierwszej pomocy u dzieci. Jej celem jest całkowita reanimacja dziecka – nie tylko przywrócenie oddechu i akcji serca, ale również świadomości.

Pierwsza pomoc u dzieci

Pierwsza pomoc u dziecka musi być niezwłocznie zastosowana w przypadku nagłego zatrzymania krążenia. Według aktualnych wytycznych nie należy skupiać się na sprawdzaniu, czy tętno jest wyczuwalne a praca serca – słyszalna. Nagłe zatrzymanie krążenia stwierdza się, gdy dochodzi do zaburzeń lub zatrzymania oddechu połączonych z utratą świadomości. Przyspiesza to proces diagnostyczny i pozwala na szybsze wdrożenie resuscytacji u dziecka.

Resuscytacja u niemowlęcia i noworodka

Resuscytacja u niemowlęcia musi uwzględniać fakt, że płuca dziecka w pierwszym roku życia mają mniejszą objętość niż u dziecka dużego. Wdmuchiwanie przy reanimacji niemowlaka lub noworodka zbyt dużej ilości powietrza naraz może skończyć się uszkodzeniem dróg oddechowych.

W trakcie resuscytacji u niemowlęcia masaż serca wykonuje się za pomocą dwóch palców. Z kolei udzielając pierwszej pomocy noworodkowi, robi się to jednym palcem.

Jak udzielić pierwszej pomocy dziecku?

Resuscytacja u dziecka musi być procesem wykonywanym ze spokojem i stanowczo. Należy zadbać o bezpieczne otoczenie, ale również sprawić, by udzielania pierwszej pomocy nie utrudniał, często reagujący bardzo emocjonalnie, rodzic. Można go zdecydowanie poinstruować, by wezwał pogotowie lub zabezpieczył miejsce akcji ratowniczej przed przejeżdżającymi obok samochodami, rowerami albo przechodzącymi ludźmi.

Resuscytację u dziecka podejmuje się po ułożeniu go na wznak. Wyjątkiem są sytuacje, gdy podejrzewa się, że doszło do urazu – wtedy resuscytację wykonuje się bez zmiany pozycji. Jedyne odstępstwo to stan, w którym stwierdza się zatrzymanie krążenia, a brak jest dostępu do twarzy i tułowia dziecka. W obliczu bezpośrednio zagrażającej śmierci ryzyko spowodowania powikłań urazu schodzi na dalszy plan.

Resuscytacja krążeniowo-oddechowa krok po kroku

Proces reanimacji dziecka składa się z następujących kroków:

• sprawdzenie, czy udzielenie dziecku pierwszej pomocy nie spowoduje zagrożenia dla ratownika – dotyczy to sytuacji takich jak porażenie prądem, zatrucie (np. tlenkiem węgla albo siarkowodorem), wypadki komunikacyjne,

• udrożnienie dróg oddechowych – po ułożeniu dziecka na plecach głowę odchyla się do tyłu i unosi żuchwę,

• kontrola, czy w jamie ustnej nie znajduje się ciało obce (często zdarza się to przy udzielaniu pierwszej pomocy niemowlętom) – jeśli to możliwe, trzeba je usunąć z ust albo (objąwszy dziecko od tyłu) kilkakrotnie ucisnąć mocno nadbrzusze; jeśli nie przynosi to efektu, i tak podejmuje się resuscytację, która ma trwać do przybycia ratowników,

• upewnienie się, że została wezwana pomoc oraz że udzielono wszystkich niezbędnych informacji (miejsce, wiek dziecka, rozpoznanie zatrzymania krążenia, kontakt do osoby wzywającej),

• podjęcie masażu serca i sztucznego oddychania,

• zastosowanie automatycznego defibrylatora, jeśli jest dostępny.

Udzielając pierwszej pomocy dziecku, należy pamiętać, że każda sekunda zwłoki może przy zatrzymaniu krążenia spowodować wielkie szkody, a przede wszystkim nieodwracalne uszkodzenie mózgu wynikające z niedotlenienia. Dlatego przerwy w masażu serca na oddech nie powinny trwać dłużej niż 10 sekund, wdech przy sztucznym oddychaniu powinien być krótszy niż 1 sekunda. Z innymi osobami trzeba komunikować się, nie przerywając masażu serca.

Ponieważ akcja resuscytacji u dzieci wymaga podania leków, pomoc należy wezwać nawet wówczas, gdy w pobliżu nie ma innych osób. Po wybraniu numeru 112 telefon trzeba przełączyć na tryb głośnomówiący i kontynuować udzielanie pierwszej pomocy. Połączenia ze służbami ratowniczymi nie należy przerywać, gdyż dyspozytor może udzielić ważnych instrukcji na temat sposobu prowadzenia akcji i informować o czasie nadejścia wsparcia.

Masaż serca i sztuczne oddychanie w resuscytacji u dzieci

Zgodnie z obowiązującymi wytycznymi Europejskiej Rady Resuscytacji masaż serca u dzieci należy wykonywać, uciskając mostek w 1/3 dolnej jego długości z częstotliwością ok. 120 ucisków na minutę. Powinno to powodować w trakcie reanimacji niemowlęcia ugięcie mostka o około 4 cm, a przy resuscytacji noworodka – o 3 cm. Należy stosować schemat 30:2, czyli po każdych 30 uciśnięciach wykonać 2 oddechy. Wdechów może być więcej, jeśli ich wykonanie nie będzie łącznie trwało dłużej niż 10 sekund. Ratownik może wdmuchiwać powietrze do ust dziecka (metoda usta-usta) albo do ust i nosa łącznie (usta-usta-nos). Przy wdechu należy kontrolować, czy klatka piersiowa dziecka unosi się.

Stosowanie automatycznego defibrylatora podczas resuscytacji u dzieci

W miejscach publicznych (obiekty sportowe, kina, teatry, dworce, samoloty, pociągi) często znajdują się automatyczne defibrylatory, które powinno się stosować w resuscytacji krążeniowo-oddechowej u dzieci. Dlatego należy o takie urządzenie pytać i zlecić jego natychmiastowe przyniesienie, jeśli jest dostępne. Po włączeniu defibrylatora podłącza się jego elektrody zgodnie z obrazkową lub głosową instrukcją. Dalsze polecenia urządzenie wydaje głosem lub za pośrednictwem komunikatów na ekranie. Dzięki specjalnemu algorytmowi sprzęt rozpoznaje, czy defibrylacja jest potrzebna, i automatycznie ją wykonuje.