Obustronne zapalenie płuc to choroba miąższu płucnego, która znacząco wpływa na wydolność oddechową, a w przypadku masywnego zachorowania może nawet stanowić zagrożenie dla życia. Leczenie ciężkich stanów wymaga intensywnego monitoringu stanu chorego oraz leczenia, które obejmuje m.in. antybiotykoterapię i tlenoterapię.

Obustronne zapalenie płuc – występowanie choroby

Obustronne zapalenie płuc jest najczęstszą formą zapalenia płuc. Wiele badań epidemiologicznych wskazuje, że rocznie zapada na nią nawet co pięćdziesiąty człowiek. Zwykle jest to postać odoskrzelowa, która powstaje wskutek zakażenia drogą kropelkową. Drobnoustroje, będące przyczyną zachorowania, dostają się do płuc wraz z wdychanym powietrzem i osiadają w drobniutkich oskrzelikach albo wręcz wnikają do pęcherzyków płucnych. Powstające zmiany mają rozsiany charakter i obejmują najczęściej przywnękowe (bardziej oddalone od ściany klatki piersiowej i opłucnej) części płuc.

Obustronne zapalenie płuc może występować samodzielnie albo stanowić powikłanie infekcji górnych dróg oddechowych lub zapalenia oskrzeli. Jest też częstym skutkiem ubocznym astmy oskrzelowej czy przewlekłej obturacyjnej choroby płuc.

Inne postacie zapalenia płuc to formy:

• śródmiąższowa – typowa dla infekcji wirusowych, mogąca obejmować oba płuca albo jedynie część jednego z nich,
  
• płatowa – choroba lokalizuje się w jednym z płatów płucnych, zajmuje go w całości; ma zwykle ciężki przebieg, relatywnie często powikłany wysiękowym zapaleniem albo ropniem opłucnej.
  

Objawy obustronnego zapalenia płuc

Obustronne zapalenie płuc rozpoczyna się zwykle nieswoistymi objawami paragrypowymi. Gorączce, sięgającej czasem 39–40 stopni Celsjusza, towarzyszą dreszcze występujące na przemian z nadmiernym poceniem, a także osłabienie, bóle mięśniowe. Wkrótce pojawiają się suchy kaszel z bólami w klatce piersiowej, duszność, znaczące ograniczenie zdolności do podejmowania jakiegokolwiek wysiłku.

W ciągu kolejnych dni gorączka zwykle zmniejsza się, kaszel przechodzi stopniowo w wilgotny. Wydzielina może być śluzowa, ropna, w niektórych postaciach choroby (najczęściej o podłożu wirusowym) w odkrztuszanej plwocinie mogą pojawiać się niewielkie ilości krwi.

Obustronne zapalenie płuc u dzieci

Obustronne zapalenie płuc u dzieci jest szczególnie niebezpieczne w przypadku niemowląt. Przebieg choroby jest zwykle ciężki, a gospodarka wodno-elektrolitowa łatwo ulega dekompensacji. Wysoka temperatura, szczególnie w połączeniu z obniżeniem saturacji tlenowej krwi, dość często prowadzi do powstania drgawek gorączkowych. Leczenie zapalenia płuc wymaga zwykle hospitalizacji ze względu na konieczność stosowania tlenoterapii, dożylnego podawania płynów i antybiotyków, kontroli stanu ogólnego, szybkiego reagowania na powikłania.

Obustronne zapalenie płuc u dorosłych

Obustronne zapalenie płuc może mieć bardzo ciężki przebieg u osób starszych. Ogólnie za grupę ryzyka uważa się osoby w wieku powyżej 65 lat. Większość z nich ma przewlekłe, współistniejące choroby, takie jak:

• choroba niedokrwienna serca,
  
• zaawansowane zmiany miażdżycowe,
  
• cukrzyca,
  
• przewlekła obturacyjna choroba płuc.
  

W grupie ryzyka znajdują się także osoby, które przebyły zawał mięśnia sercowego, udar albo przejściowe niedokrwienie mózgu. Ich adaptacja do pojawiającej się w trakcie zapalenia płuc ostrej duszności jest mniejsza, co może być przyczyną ciężkich powikłań.

Utrzymujące się, intensywne problemy z oddychaniem dość często prowadzą do znacznego pogorszenia się stanu chorego. Alarmowym objawem jest centralna postać sinicy, obejmująca usta, błony śluzowe, nos, płatki uszu. Niedotlenienie narządów może spowodować zaburzenia rytmu serca, niewydolność krążeniowo-oddechową, objawy mózgowe z zaburzeniami świadomości albo z udarem. W krańcowych przypadkach obustronne zapalenie płuc może być nawet przyczyną śmierci.

Obustronne zapalenie płuc – czynniki chorobotwórcze

Większość zachorowań na obustronne zapalenie płuc jest wywołane przez należącą do paciorkowców bakterię – dwoinkę zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae). Wszystkie bakteryjne zachorowania stanowią ponad 70% odnotowanych przypadków. Szczególnie niebezpieczne są zakażenia chlamydiowe, legionellowe oraz mykoplazmowe.

Drugą co do częstości grupę przyczyn zapalenia płuc stanowią infekcje wirusowe. Dominują zakażenia:

• wirusem RSV,
  
• rinowirusami,
  
• wirusami grypy typu A lub B,
  
• szczepami paragrypowymi.
  

Charakterystyczną grupę stanowią wyjątkowo ciężkie zapalenia płuc, których przyczyną są pierwotniaki albo grzyby. Nazywane są zakażeniami oportunistycznymi i pojawiają się najczęściej wówczas, gdy odporność organizmu jest poważnie zmniejszona. Przyczyną tego stanu mogą być:

• choroba, np. AIDS, nowotwór, zaawansowana cukrzyca,
  
• długotrwałe leczenie przeciwzapalne glikokortykosteroidami,
  
• podawanie leków cytostatycznych,
  
• leczenie immunosupresyjne u pacjentów po przeszczepach albo w niektórych postaciach chorób autoimmunologicznych.
  

Zapalenie płuc może zostać wywołane przez zaaspirowanie toksycznego gazu albo dymu. Szczególną postacią jest zachłystowe zapalenie, spowodowane wchłonięciem do płuc wody, płynnych substancji chemicznych albo treści pokarmowej.

Leczenie zapalenia płuc

Ciężkie postacie zapalenia płuc wymagają leczenia szpitalnego. Lżejsze leczy się rutynowo w warunkach ambulatoryjnych. Terapia obejmuje zwykle:

• celowaną antybiotykoterapię,
  
• w uzasadnionych przypadkach tlenoterapię,
  
• podawanie leków mukolitycznych (rozrzedzających wydzielinę i ułatwiających jej odkrztuszanie),
  
• stosowanie leków przeciwgorączkowych i przeciwzapalnych,
  
• aktywną gimnastykę oddechową.
  

Niezwykle ważne (szczególnie u chorych niesamodzielnych – niemowląt, osób leżących lub w podeszłym wieku, ze zmianami otępiennymi) jest stosowanie od początku choroby ćwiczeń oddechowych i oklepywanie klatki piersiowej, co może ograniczyć strefę zmian zapalnych i przyspieszyć powrót do zdrowia.