Obrzęk limfatyczny utrudnia funkcjonowanie, jeżeli nie zostanie podjęte leczenie – może się pogłębiać. Często pojawia się po mastektomii, ale może też wystąpić wcześniej, jako objaw choroby nowotworowej. Czasami jest symptomem zaburzeń wrodzonych.

Limfa to płyn przepływający przez układ chłonny, nazwany też limfatycznym. Jej zadaniem jest zbieranie toksycznych substancji z całego organizmu i transportowanie ich do węzłów chłonnych. Obrzęk limfatyczny pojawia się, gdy układ chłonny jest uszkodzony, lub zaszły w nim niepożądane zmiany, na przykład po operacji.

Obrzęk limfatyczny

Czasami układ chłonny nie jest w stanie odprowadzić płynu tkankowego do układu krążenia. Zaczynają się on więc gromadzić, powodując obrzęk.

Wyróżniamy dwa rodzaje obrzęku limfatycznego:

• Pierwotny – związany jest z zaburzeniami samego układu chłonnego. Przyczyną może być niewykształcenie części układu limfatycznego (aplazja). Może też być zbyt mało naczyń limfatycznych lub mogą być zbyt wąskie (hipoplazja). Układ chłonny w takich sytuacjach może nie nadążać z usuwaniem wszystkich nagromadzonych substancji.
  
• Wtórny – powstaje w wyniku uszkodzenia układu limfatycznego. Może być konsekwencją leczenia chorób nowotworowych. Mogą się do niego przyczyniać także złamania, zwichnięcia, infekcje grzybiczne, bakteryjne, wirusowe lub pasożytnicze.
  

Obrzęk limfatyczny nóg

Jedną z przyczyn pierwotnego obrzęku limfatycznego nóg jest choroba Milroya. Najczęściej zauważa się go tuż po urodzeniu, Obrzęk obejmuje zazwyczaj tylko jedną kończynę, oprócz tego powoduje zastój limfy w jelitach (co upośledza wchłanianie tłuszczów) i – czasami – zastój żółci.

Wtórny obrzęk limfatyczny nóg może być spowodowany usunięciem węzłów chłonnych w pachwinie. Powstała w ten sposób bariera jest dla układu chłonnego nie do pokonania i powoduje obrzęk całej nogi. U mężczyzn ich usunięcie jest najczęściej związane z operacją nowotworów prostaty. U kobiet obrzęk na udzie lub w pachwinie może być objawem nowotworu narządu rodnego.

Na początku obrzęki pojawiają się najczęściej na stopach, potem na kostkach i na końcu obejmują całą nogę. Obrzęk wtórny we wczesnych stadiach jest trudno zauważalny. Może znikać po uniesieniu nogi i ustępować w chłodne miesiące.

Czym jest obrzęk lipidowy? Na czym polega schorzenie? Czy można pomóc pacjentowi?

Obrzęk limfatyczny ręki

Obrzęk limfatyczny ręki występuje najczęściej po mastektomii. Powoduje go szerokie usunięcie węzłów chłonnych pachowych i radioterapia. Drugi sposób leczenia przyczynia się do procesu włóknienia i bliznowacenia okolic pachy, co może prowadzić do zamknięcia światła naczyń chłonnych. Podobnie jak przy obrzęku kończyny dolnej , powstaje bariera, która powoduje zastój płynu tkankowego. Obrzęk limfatyczny związany z rakiem piersi może przebiegać w dwóch fazach. W pierwszej jego przyczyną jest ostry zastój limfy i stan zapalny w tkankach wokół rany operacyjnej. Po około tygodniu obrzęk maleje dzięki regeneracji naczyń chłonnych. Jeżeli obrzęk znów się nasila, mówi się o drugiej fazie. Może do niej dojść w wyniku urazu lub zakażenia. Stan zapalny w kończynie dotkniętej wcześniej obrzękiem powoduje rozrost nieprawidłowej tkanki. Przerasta ona naczynia chłonne, co sprawia, że stają się mniej elastyczne. Obrzęk zaostrza się, utrudniając poruszanie całą ręką lub jej częścią.

Leczenie obrzęku limfatycznego

W diagnostyce obrzęku limfatycznego bada się konsystencję obrzęku, głębokość fałdów skórnych, bolesność obrzęku, stan skóry, obecność zmian skórnych, wysięku limfatycznego, ruchomość stawów i obwód kończyny w poszczególnych miejscach. Oprócz badania przedmiotowego wykonuje się też ultrasonografię i badanie Dopplera, limfoscyntygrafię, mikrolimfoangiografię, tomografię komputerową, rezonans magnetyczny, limfografię i biopsję.

Leczenie obrzęku limfatycznego obejmuje cztery elementy:

• ochronę skóry,
  
• manualny drenaż limfatyczny,
  
• kompresjoterapię,
  
• rehabilitację ruchową.
  

Skóra jest barierą chroniącą organizm przed wieloma infekcjami infekcjami. Przy obrzękach limfatycznych ma to szczególne znaczenie, ponieważ zaburzenie funkcji układu chłonnego powoduje lokalne obniżenie odporności. Jednocześnie infekcje te mogą prowadzić do nasilenia obrzęku, dlatego cierpiącym z ich powodu osobom zaleca się m.in. noszenie rękawiczek ochronnych, nawilżanie skóry balsamami hipoalergicznymi, unikanie maszynek do golenia i depilatorów, noszenie obuwia niewywołującego otarć. Manualny drenaż limfatyczny polega na uciskaniu przez terapeutę miejsc wokół obrzęku. Pobudza to pulsację dróg chłonnych, dzięki czemu płyn tkankowy przepływa do prawidłowo funkcjonujących naczyń limfatycznych. 

Ważnym elementem leczenia obrzęków chłonnych jest też kompresjoterapia. Polega ona na zakładaniu w miejscu obrzęku bandaży, których siła ucisku reguluje ciśnienie śródtkankowe. Dzięki temu płyn tkankowy przemieszcza się w prawidłowym kierunku. Uzupełnieniem leczenia jest rehabilitacja ruchowa, która także wspomaga prawidłowy drenaż limfy. Ponieważ otyłość jest czynnikiem utrudniającym leczenie obrzęku limfatycznego, ważne jest utrzymanie prawidłowej masy ciała. Odpowiednią dietę należy ustalić z lekarzem.