Neonatologia (łac.neonatus –noworodek) to niezwykle obszerna dziedzina pediatrii. Wymaga wiedzy z zakresu chorób wewnętrznych, neurologii, okulistyki, audiologii, ginekologii i położnictwa, genetyki medycznej, rehabilitacji, medycyny ratunkowej, a nawet psychologii. Potrzeba wyodrębnienia specjalizacji obejmującej najmłodsze dzieci wynika z faktu, że organizm noworodka różni się anatomicznie i fizjologicznie od ciała starszych dzieci i dorosłego człowieka.

Jakie szanse na przeżycie mają skrajne wcześniaki? Dowiesz się tego z naszego filmu

Czym zajmuje się neonatolog?

W przypadku choroby ciężarnej albo wykrycia w badaniach prenatalnych wady płodu, neonatolog zajmuje się dzieckiem jeszcze przed jego przyjściem na świat. Celem tej opieki jest określenie właściwego sposobu prowadzenia ciąży, optymalnego terminu porodu, możliwości wykonania zabiegów ratujących zdrowie małego pacjenta, a także monitorowanie jego podstawowych parametrów życiowych, takich jak rytm serca, oddech czy aktywność ruchowa. Rozpoczętą prenatalnie diagnostykę lekarz neonatolog kontynuuje po narodzinach dziecka.

Neonatolog bada każde nowo narodzone dziecko. Ocenia prawidłowość jego rozwoju, wydolność każdego z układów narządowych, rozpoznaje ewentualne wady lub schorzenia. Pierwszym po narodzeniu (w 1., 5. i 15. minucie życia) badaniem, wykonywanym przy udziale neonatologa, jest ocena stanu dziecka w skali Apgar. Monitorowane są wówczas: zabarwienie skóry, praca serca, reakcja na bodźce, napięcie mięśni i oddech. Po zważeniu i zmierzeniu noworodka neonatolog bada jego głowę, kręgosłup, narządy wewnętrzne (ich rozmiar i budowę), przepływ krwi przez tętnice w pachwinie, kolana, stawy biodrowe, stopy, narządy płciowe, podniebienie i język.

Rolą neonatologa jest szybkie określenie stanu zdrowia dziecka, wychwycenie wszelkich niepokojących objawów i zlecenie dodatkowej diagnostyki. Bywa ona często niezbędna, ponieważ część ciężkich wad ujawnia się dopiero po porodzie, kiedy zmieniają się warunki pracy układów: krążenia i oddechowego. Decyzją specjalisty mały pacjent może zostać zatrzymany na oddziale patologii noworodków celem wykonania badań laboratoryjnych i obrazowych oraz, w razie potrzeby, podjęcia leczenia.

Noworodki, które trafiają pod stałą opiekę neonatologa

Neonatolog obejmuje pacjentów stałą opieką wówczas, gdy:

• matka przeszła poważną chorobę w czasie ciąży,

• stwierdzono nieprawidłowości w rozwoju płodu,

• dziecko urodziło się przedwcześnie,

• u dziecka doszło do zakażenia lub urazu okołoporodowego,

• istniała konieczność resuscytacji dziecka po porodzie,

• noworodek uzyskał niską punktację w skali Apgar,

• u dziecka rozpoznano choroby okresu noworodkowego,

• u noworodka zdiagnozowano nieprawidłowości anatomiczne lub czynnościowe,

• podejrzewa się lub potwierdzono istnienie wady wrodzonej u dziecka,

• niezbędna jest opieka lekarska po przebytej przez noworodka operacji,

• wymagane jest wspomaganie podstawowych funkcji życiowych dziecka.

Zobacz nasz film i poznaj lekarza, który ratuje życie wcześniakom

Szczególną grupę pacjentów neonatologa stanowią wcześniaki. Specjalista czuwa nad ich prawidłowym rozwojem, aby nie doszło do powikłań związanych z niedojrzałością narządów. Pomaga przedwcześnie urodzonym dzieciom dogonić rozwojowo rówieśników, którzy przyszli na świat we właściwym terminie. W tym zakresie neonatolog współpracuje z wieloma innymi specjalistami, m.in. kardiochirurgami, neurologami, rehabilitantami. Dzięki osiągnięciom współczesnej medycyny szansę na prawidłowy rozwój mają nawet dzieci o masie urodzeniowej poniżej kilograma. W przypadku zdrowych nowych noworodków neonatolog może służyć radą w zakresie żywienia, pielęgnacji czy szczepień.

Kiedy należy zwrócić się do neonatologa?

Jeśli rodziców noworodka, który został wypisany ze szpitala jako zdrowy, zaniepokoi cokolwiek w jego zachowaniu lub wyglądzie, powinni niezwłocznie zgłosić się do poradni neonatologicznej. Do objawów, których nie wolno lekceważyć, należą:

• mała aktywność ruchowa,

• nadmierna senność,

• brak apetytu, zbyt mały przyrost masy ciała,

• zaburzenia oddychania, bezdechy,

• uporczywe biegunki lub zaparcia, a także ulewania, wymioty,

• zmiany skórne,

• wzmożone (lub osłabione) napięcie mięśniowe,

• brak reakcji na bodźce (dźwięki, dotyk),

• brak odruchów fizjologicznych właściwych dla okresu noworodkowego.

Poradnia neonatologiczna może objąć opieką medyczną niemowlęta nawet do pierwszego roku życia. Jej rolą jest monitorowanie rozwoju psychoruchowego dziecka i – w razie potrzeby – koordynowanie wizyt specjalistycznych, np. z zakresu neurologii dziecięcej, rehabilitacji neurorozwojowej czy okulistyki. Jeśli to konieczne, neonatolog kwalifikuje małych pacjentów do hospitalizacji.

Jak przygotować się do wizyty u neonatologa?

Do poradni neonatologicznej wymagane jest skierowanie, które można uzyskać u lekarza rodzinnego. Na wizytę należy zabrać ze sobą książeczkę zdrowia dziecka oraz wyniki wszystkich aktualnych badań. Warto także przygotować całą dokumentację medyczną związaną z przebiegiem ciąży i porodu.

Jak wygląda opieka okołoporodowa w Polsce? Dowiesz się tego z naszego filmu