Dziecięce porażenie mózgowe jest chorobą niedziedziczną, niezależącą od płci czy rasy. MPD nie postępuje (choć z wiekiem jego objawy mogą stawać się bardziej widoczne). Symptomy choroby wyrażają się w różny sposób i występują w różnym nasileniu. Uszkodzenia tkanki mózgowej spowodowane przez mózgowe porażenie dziecięce są nieodwracalne, ale dzięki wcześnie podjętej i odpowiednio dobranej rehabilitacji, można w znacznym stopniu zredukować ich skutki.
Zobacz także: Dorosłe osoby z porażeniem mózgowym – źródła i skutki choroby
Przyczyny dziecięcego porażenia mózgowego
Mózgowe porażenie dziecięce jest wynikiem uszkodzenia lub nieprawidłowego rozwoju tych części mózgu, które odpowiedzialne są za równowagę, postawę, koordynację wzrokowo-ruchową. Następuje najczęściej na skutek powikłań okołoporodowych (60% przypadków), w okresie prenatalnym (20% przypadków) lub we wczesnym okresie niemowlęcym (20% przypadków). Powody MPD bywają nieznane. Można jednak wyróżnić wiele czynników ryzyka.
W fazie rozwoju wewnątrzmacicznego przyczyną uszkodzenia mózgu płodu mogą stać się infekcje matki (zwłaszcza różyczka, toksoplazmoza, cytomegalia), niektóre przyjmowane przez nią leki (m.in. gentamycyna i streptomycyna), niedobory w diecie (np. witaminowe lub białkowe), używki (alkohol, papierosy), konflikt serologiczny czy ekspozycja ciężarnej na promienie rentgenowskie. Mózgowe porażenie dziecięce mogą wywołać również patologie łożyska, przedwczesne odejście wód płodowych i komplikacje okołoporodowe (cesarskie cięcie, poród kleszczowy czy pośladkowy).
Zobacz także: Antybiotyk tuż przed ciążą oraz w jej I, II i III trymestrze. Jakie antybiotyki są bezpieczne?
W największej grupie ryzyka znajdują się dzieci urodzone przedwcześnie oraz z ciąż mnogich. Stwierdzono też dużą korelację pomiędzy zachorowaniami na mózgowe porażenie dziecięce a niską wagą urodzeniową, niedotlenieniem w czasie porodu oraz wszelkimi urazami i infekcjami okołoporodowymi. Szczególnie niebezpieczne dla noworodka mogą okazać się krwawienia śródczaszkowe i hiperbilirubinemia (wysoki poziom bilirubiny). Częstą przyczyną zachorowań na MPD są także przebyte w pierwszych miesiącach życia choroby: zapalenie opon mózgowych (zwłaszcza bakteryjne), infekcje wirusowe, zatrucia, urazy mechaniczne. Porażenie mózgowe u dzieci może wystąpić także na skutek toksycznego działania leków.Dziecięce porażenie mózgowe - objawy u niemowląt
Rozpoznanie porażenia mózgowego u noworodka nie jest łatwe, ale możliwe dzięki uważnej obserwacji rozwoju dziecka, uzupełnianej kontrolnymi wizytami u specjalistów. Im wcześniej choroba zostanie zdiagnozowana, tym szybciej można podjąć rehabilitację, która najlepsze efekty daje właśnie w pierwszym okresie życia chorego. U niemowlęcia do czwartego miesiąca życia objawami, które powinny skłonić do konsultacji lekarskiej są:
- asymetria ułożeniowa (np. układanie główki zawsze na jedną stronę) lub ruchowa (np. kopanie tylko lewą nóżką),
- drżenie kończyn,
- mała ruchliwość,
- problemy ze ssaniem,
- nadwrażliwość na zmiany temperatury, hałas.
Niemowlę, które ukończyło cztery miesiące, może mieć uszkodzony układ nerwowy, jeśli:
- nie zaczyna siadać (około 7-10 miesiąca życia),
- nie interesuje się otoczeniem,
- leżąc na brzuchu, nie potrafi podpierać się rękami i unosić główki,
- podczas podnoszenia do pozycji pionowej krzyżuje usztywnione nóżki,
- mocno zaciska kciuk w dłoni.
Zaobserwowanie któregokolwiek z tych objawów nie oznacza, że dziecko jest chore. Należy jednak poddać niemowlę rutynowym badaniom neurologicznym (przezciemiączkowe USG głowy, badanie EEG, ocena wzroku, słuchu), ortopedycznym (USG bioder) i konsultacji psychologa. Jeśli lekarze zalecą dalszą diagnostykę w kierunku mózgowego porażenia dziecięcego, niezwłocznie podjęta rehabilitacja może dać dziecku szansę na możliwie normalne życie, bowiem w najwcześniejszych okresach rozwoju mózg jest bardzo podatny na stymulację i najłatwiej znajduje alternatywne drogi przekazywania impulsów niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania.
Rehabilitacja dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym
Mózgowe porażenie dziecięce jest nieuleczalne. Terapia służy poprawieniu komfortu chorego (tak fizycznego, jak i psychicznego), rozszerzeniu umiejętności ruchowych, złagodzeniu przykrych objawów choroby i zapobieganiu jej powikłaniom. Im szybciej zostanie podjęta rehabilitacja, tym lepsze rokowania. Osobami dotkniętymi MPD zajmują się lekarze wielu specjalności, ale nad przebiegiem leczenia czuwać musi neurolog obserwujący zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym.
Kluczowym elementem terapii mózgowego porażenia dziecięcego jest rehabilitacja ruchowa, służąca uaktywnieniu tych części ciała, które uległy porażeniu. W przypadku najmłodszych dzieci istotne jest odtworzenie wzorców ruchowych zgodnie z prawidłowym porządkiem rozwoju. Do najpopularniejszych metod rehabilitacji należą metoda Bobath (pozwala wyeliminować nieprawidłowe odruchy i nauczyć się właściwych poprzez ich systematyczne powtarzanie) i metoda Vojty (uciskanie odpowiednich miejsc na ciele dziecka zmuszające je do wykonania prawidłowych ruchów). Mimo iż rehabilitacja ruchowa jest najskuteczniejsza we wczesnym dzieciństwie, należy ją kontynuować przez całe życie.
Gdy rehabilitacja okazuje się niewystarczająca, u starszych dzieci i u dorosłych napięcie mięśni, przykurcze czy zniekształcenia kostne można likwidować poprzez zabiegi ortopedyczne. Pomocna bywa także terapia farmakologiczna lekami przeciwpadaczkowymi, uspokajającymi, rozkurczającymi mięśnie, przeciwbólowymi i innymi.
Rehabilitacja dzieci z porażeniem mózgowym nie powinna ograniczać się do fizjoterapii i konsultacji neurologicznych. Wymagają one stałej opieki pediatry, ortopedy, laryngologa, okulisty, audiologa, logopedy, a także psychologa i pedagoga specjalnego. Wsparcia potrzebuje również rodzina dziecka z MPD - nie tylko odciążenia w codziennej trosce o chorego, ale i fachowej pomocy terapeutycznej. Rodzice zawsze powinni dbać o swoją kondycję fizyczną i komfort psychiczny - w przeciwnym razie zabraknie im sił na opiekę nad niepełnosprawną pociechą.