Pierwszej pomocy udziela się, stosując masaż serca połączony ze sztucznym oddychaniem. Technika resuscytacji związana jest z wiekiem chorego, jego stanem ogólnym, a także umiejętnościami i wyposażeniem ratownika. Sposób, w jaki należy wykonać masaż serca, zależy głównie od tego, czy poszkodowany jest osobą dorosłą czy dzieckiem.
Sztuczne oddychanie i masaż serca - ogólne zasady resuscytacji
Stwierdziwszy, że poszkodowany nie reaguje na bodźce zewnętrzne i nie oddycha, można upewnić się, czy występuje u niego krążenie, sprawdzając tętno. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi Europejskiej Rady Resuscytacji zaleca się jednak pominięcie tego kroku, by nie tracić cennego czasu.
Chorego układa się na wznak, najlepiej na twardym, równym podłożu. Oddechy ratownicze można wykonać na kilka sposobów (metodą usta-usta, usta-nos, z użyciem maseczki twarzowej lub worka samorozprężalnego).
Zasadniczo ich celem jest wtłaczanie wydychanego przez ratownika powietrza do płuc chorego. Masaż serca służy podtrzymaniu krążenia krwi, co jest niezbędne do natleniania najważniejszych narządów (w szczególności - mózgu).Wykonuje się go poprzez uciskanie środka klatki piersiowej poszkodowanego w tempie 100-120 razy na minutę. Sztuczne oddychanie i masaż serca robi się naprzemiennie, w schemacie odpowiednim do wieku poszkodowanego.
Masaż serca u dorosłego
Ponieważ przyczyną braku oddechu u osoby dorosłej jest zwykle zatrzymanie akcji serca, resuscytację należy rozpocząć od masażu mięśnia sercowego. Uciski wykonuje się z wykorzystaniem ciężaru górnej połowy ciała ratownika, dlatego trzeba uklęknąć obok poszkodowanego w stabilnej pozycji. Dłonie składa się jedną na drugiej na mostku (w 2/3 jego długości, licząc od góry) chorego, ręce prostuje w łokciach, a barki wysuwa do przodu. Serce uciska się nasadą dłoni na głębokości około 5-6 cm. Po 30 uciskach wykonuje się 2 oddechy ratownicze.
Resuscytacja w schemacie 30:2 powinna trwać do chwili przyjazdu fachowej pomocy medycznej, o ile poszkodowany wcześniej nie zacznie samodzielnie oddychać.Masaż serca u dziecka
U dzieci resuscytację rozpoczyna się od 5 oddechów ratowniczych, po których należy przystąpić do masażu serca.
Wykonuje się go z użyciem jednej ręki i nieco mniejszej siły niż w przypadku osoby dorosłej.Nasadę dłoni układa się na mostku, odmierzając odcinek szerokości około dwóch palców powyżej wyrostka mieczykowatego (najniżej położonej części mostka). Serce uciska się na głębokości około 4-5 cm. Po wykonaniu 30 ucisków zaleca się 2 oddechy ratownicze i dalszą resuscytację w schemacie takim, jak u osób dorosłych (30:2, do czasu pojawienia się ratowników medycznych lub tętna i oddechu u poszkodowanego).
Masaż serca u niemowlaka
Schemat resuscytacji krążeniowo-oddechowej u niemowląt jest taki sam jak u starszych dzieci, jednak ze względu na wiek poszkodowanego masaż serca wykonuje się z użyciem jedynie dwóch palców (wskazującego i środkowego).Klatkę piersiową uciska się na głębokość -3 cm. Punkt ucisku wyznacza się, odmierzając odcinek o szerokości palca poniżej linii łączącej brodawki sutkowe.
Defibrylacja z użyciem automatycznego defibrylatora zewnętrznego (AED)
Automatyczny defibrylator zewnętrzny (AED) to urządzenie, które coraz częściej dostępne jest w miejscach publicznych, takich jak centra handlowe czy dworce. Jeśli resuscytacji nie wykonuje się samodzielnie, warto poprosić kogoś o przyniesienie AED. Wykorzystane w pierwszych minutach akcji ratowniczej może być jej skutecznym wsparciem. AED wyzwala impuls elektryczny, który przepływając przez mięsień sercowy, wpływa na przywrócenie prawidłowej pracy serca.
AED należy użyć, nie przerywając resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Podczas gdy wykonuje ją inna osoba, włącza się defibrylator i słucha jego poleceń głosowych. Elektrody nakleja zgodnie z instrukcją na opakowaniu - jedną pod lewą pachą poszkodowanego, drugą pod prawym obojczykiem, obok mostka. Defibrylator samoczynnie przeprowadza analizę rytmu serca, w trakcie której nie należy dotykać chorego.
Po skończonej analizie następuje komunikat, czy defibrylacja jest wskazana. Jeśli nie, należy kontynuować resuscytację (nie odklejając elektrod), jeśli tak, trzeba nacisnąć przycisk wstrząsu i odsunąć się od poszkodowanego. Po wyładowaniu elektrycznym - jeśli chory nie zaczął samodzielnie oddychać - trzeba natychmiast powrócić do resuscytacji zgodnie z normalnym schematem i kontynuować ją do czasu automatycznego rozpoczęcia kolejnej analizy rytmu serca, przy której postępuje się tak, jak za pierwszym razem.
Resuscytację wspieraną defibrylacją prowadzi się do przyjazdu ratowników medycznych lub do chwili, w której poszkodowany odzyska tętno i oddech.
Bezpośredni masaż serca
Uciskanie serca w trakcie udzielania pierwszej pomocy to pośredni masaż serca, czyli przez powłoki ciała. W szczególnych przypadkach, a przede wszystkim w warunkach sali operacyjnej, możliwy jest także bezpośredni masaż serca, czyli zgniatanie mięśnia sercowego dłonią (jedną lub dwiema) przy otwartej klatce piersiowej.
Zabieg taki najczęściej wykonuje się w trakcie zatrzymania krążenia podczas zabiegów kardiochirurgicznych (przy otwartej już klatce piersiowej) lub w sytuacji gdy masaż pośredni okazuje się nieskuteczny, a możliwe jest natychmiastowe otwarcie i późniejsze zamknięcie klatki piersiowej (w warunkach szpitalnych).