Podstawą do obliczenia BMI dla dzieci są siatki centylowe – obowiązkowe wyposażenie gabinetu lekarza pediatry, ale nie tylko. Wskaźnik ten pokazuje, jaka jest właściwa waga dziecka, nawet niemowlaka, ale również pomaga odpowiedzieć na pytanie o jego prawidłowy rozwój oraz stan zdrowia i poziom opieki medycznej.
Wskaźnik masy ciała dzieci. Czym on jest?
Używany często skrót BMI wziął się od pierwszych liter anglojęzycznego terminu body mass index oznaczającego wskaźnik masy ciała. Wskaźnik ten jest najpopularniejszym miernikiem, na którego podstawie możliwe jest określenie, czy dana osoba cierpi na nadwagę, niedowagę lub otyłość. Prawidłowa waga dziecka oraz zdrowy tryb życia we wczesnym okresie życia mogą zapobiec wystąpieniu nadwagi w późniejszych latach.
Wskaźnik BMI inaczej interpretowany jest u dziewcząt, a inaczej u chłopców. W przeciwieństwie do tabel, których zawartość obejmuje tylko wagę oraz wzrost, a ich odczytywanie opiera się na danych statystycznych, BMI uwzględnia także między innymi zróżnicowanie etniczne.
Wzór, który służy do wyliczania BMI, został opracowany już ponad 100 lat temu. Jako pierwszy wyliczył go belgijski matematyk Adolphe Quetelet – stąd inna nazwa: wskaźnik Queteleta. Wskaźnik masy ciała wylicza się w następujący sposób:
BMI = masa ciała w kg / (wysokość ciała w m)2
Dowiedziono jednak, że BMI u dzieci nie zawsze może prawidłowo wykazać otyłość. Dlatego też zostało wprowadzone pojęcie „odchylenie standardowe”, które wymaga wyrażania BMI dzieci w wartościach unormowanych, obliczanych jako z = (x – M) / SD, gdzie x przyjmuje wartość danej cechy zmierzonej u konkretnej osoby, M (mediana) to średnia wartość tej cechy wśród dzieci w jednakowym wieku, zaś SD (ang. standard deviation) to właśnie odchylenie standardowe dla tego wieku. Przyjmuje się, że nadwadze odpowiadają wartości z przedziału 1,5–2 SD, zaś otyłości – powyżej 2 SD.
Prawidłowe BMI dziecka = prawidłowa waga dziecka i niemowlaka
Warto regularnie obliczać BMI dla dziecka. Dzięki znajomości wskaźnika masy ciała rodzic na bieżąco jest w stanie stwierdzić, czy stopień rozwoju jego dziecka jest prawidłowy. W przypadku dzieci oraz wielu zmian w ich wzroście i wadze, zachodzących w stosunkowo niedługich okresach, wskaźnik BMI może szybko się zmieniać. Dlatego też dobrze jest powtarzać wyniki regularnie, aby dowiedzieć się, czy proces rozwojowy przebiega bez zakłóceń, tak aby móc podjąć ewentualne środki zaradcze możliwie jak najszybciej.
Zobacz także: Rozwój dziecka miesiąc po miesiącu - kalendarz pierwszego roku
W przypadku dzieci wskaźnik BMI jest sprawą niezwykle indywidualną. Każda z pociech dorasta we własnym tempie i dlatego należy zwrócić uwagę także na czynniki zewnętrzne i niezależne od dziecka, które mogą sprzyjać jego rozwojowi bądź ten rozwój zakłócać. Wśród tych czynników można wyszczególnić wpływ genetyki oraz warunki podyktowane przez środowisko zewnętrzne, w tym klimat.
Siatka centylowa chłopców i dziewczynek
Wskaźnik BMI dla dziecka obliczany jest na podstawie tzw. siatek centylowych.
Znajdują one zastosowanie do 18. roku życia dziecka. Dzięki nim można odczytać obiektywne informacje dotyczące bieżącego stanu fizycznego rozwoju dziecka. Siatki można interpretować od pierwszego roku życia dziecka wzwyż. Ocenie z wykorzystaniem siatki podlegają takie elementy jak wzrost, przyrost masy ciała oraz obwodu głowy – informacje te umieszczane są w odniesieniu do większej populacji, np. mieszkańców danego kraju.
Na siatkach centylowych zarówno chłopców, jak i dziewczynek naniesione są linie krzywe. Pokazują one wartość pomiaru konkretnego czynnika – wysokości, masy ciała bądź obwodu głowy – w odniesieniu do odsetka dzieci w tym samym wieku w obrębie całej populacji. Przez te linie wyznaczane są tzw. kanały centylowe. Odpowiednie wartości procentowe wykazywane na podstawie siatek centylowych to: 3%, 10%, 25%, 50%, 75% oraz 97%.
Siatki centylowe można znaleźć w każdej przychodni pediatrycznej, na ostatniej stronie książeczki zdrowia dziecka oraz w internecie. Poprzez zaznaczanie w obrębie siatek każdego kolejnego pomiaru rodzice mają możliwość bacznego nadzorowania przebiegu wzrastania dziecka wraz z upływem czasu. Sporządzane oznaczenia pozwalają także sprawdzić, czy poziom wzrostu dziecka mieści się w normie, czyli między 3 a 97 centylem. Wartości odnotowywane na siatkach centylowych przedstawiają się następująco:
- < 3 centyla – niedowaga,
- 3–25 centyla – szczupłość,
- 25–90 centyla – waga prawidłowa,
- 90–97 centyla – nadwaga,
- > 97 centyla – otyłość.
Zobacz także: Prawidłowa waga – czy można ją dokładnie określić?
Na podstawie siatek centylowych można wyliczyć także, jaka powinna być prawidłowa waga niemowlaka. W momencie przyjścia na świat jedno zdrowe niemowlę może mieć inną wagę niż drugie – i nie ma w tym nic dziwnego. Na wagę dziecka po urodzeniu wpływa wiele czynników, takich jak choroby matki przebyte podczas ciąży, infekcje, palenie tytoniu i spożywanie alkoholu. W późniejszych miesiącach życia dziecka wiele zależy od jakości spożywanych pokarmów oraz tego, czy dziecko przesypia niezbędną liczbę godzin w ciągu doby.
Jak obliczyć wskaźnik BMI? Dowiesz się tego z naszego filmu