Słuch absolutny to umiejętność rozpoznawania bezwzględnej wysokości dźwięku tylko na podstawie jego percepcji sensorycznej. Jest wynikiem nadmiernego rozbudowania koniuszków nerwów słuchowych i rozszerzonej skali ludzkiego słuchu, czyli zdolności do rozpoznawania kilku dźwięków jednocześnie. Dobry słuch jest jednym z najważniejszych elementów decydujących o byciu muzykiem.

Czym jest słuch absolutny?

Zjawisko słuchu absolutnego od lat fascynuje specjalistów z zakresu psychoakustyki, psychologii muzyki, teorii muzyki i pedagogiki muzycznej. Powszechnie kojarzy się ze znakomitym słuchem i wysokim poziomem zdolności muzycznych. Słuch absolutny, znany także jako słuch doskonały, to bardzo rzadko spotykana umiejętność rozpoznawania i odtwarzania nut bez korzystania z zewnętrznego odniesienia. Jest to trwała pamięć specyficznych właściwości dźwięków, umożliwiająca ich rozpoznanie bez konieczności odnoszenia się do wzorcowego dźwięku.

Klasyfikacja słuchu absolutnego

Klasyfikacji słuchu doskonałego dokonał Bach. Wyróżnił on:

• pełny słuch absolutny – jego posiadacz posługuje się 12 standardami, które odpowiadają wysokościom skali chromatycznej; osoba ta bez problemu określa wysokość dźwięku, który należy do systemu równomiernie temperowanego, jak wysokości dźwięków fortepianu;

• cząstkowy słuch absolutny – w pamięci zakodowanych jest kilka wzorców wysokościowych.

Z kolei Borys Tiepłow dokonał podziału słuchu doskonałego na:

• słuch absolutny czynny – umożliwia rozpoznawanie klas wysokości muzycznej i to na ogół niezależnie od rodzaju źródła i barwy dźwięku, bez użycia dźwięku odniesienia pozwala na wytworzenie dźwięku o zadanej wysokości muzycznej głosem lub przy pomocy przyrządu;

• słuch absolutny bierny – przypisywanie muzycznych nazw pojedynczym dźwiękom słuchanym bez odniesienia do dźwięków o rozpoznanej już wysokości i nazwie.

Kto ma słuch absolutny?

Słuch absolutny występuje niezwykle rzadko. Umiejętność tę posiadają stroiciele fortepianów, kompozytorzy, osoby grające na instrumentach smyczkowych oraz niektórzy wokaliści. Ten, kto ma słuch absolutny, określany jest powszechnie jako absolut. Mogą się nim poszczycić osoby, które od najmłodszych lat miały styczność z muzyką.

Słuch doskonały jest nierzadko podstawą do rozpoczęcia profesjonalnej nauki śpiewu. Bez tej umiejętności nie można określić, czy śpiewa się czysto. Problem stanowi także powtarzanie ćwiczeń przedstawianych przez trenera wokalnego.

W krajach Dalekiego Wschodu słuch absolutny występuje znacznie częściej niż w obszarze kultury europejskiej. Posiada go ponad połowa studentów chińskich uczelni muzycznych. Autorytetem w dziedzinie słuchu absolutnego jest profesor Ken'ichi Miyazaki.

Słuch absolutny – ćwiczenia

Istnieją sprawdzone metody kształcenia absolutów praktykowane na uczelniach muzycznych. Słuch absolutny nabywa się za pomocą systematycznego ćwiczenia, którego najlepsze efekty zauważa się w grupie osób do 8 roku życia. Nabywany jest etapami. W pierwszym semestrze nauki dzieci uczą się dźwięków c¹, d¹, e¹, f¹, g¹ oraz c i g poprzez słuchanie, śpiewanie i grę na pianinie. Najwięcej uwagi poświęca się dźwiękom c¹, d¹ i e¹. Uczniowie wykonują piosenki oparte na tych dźwiękach – śpiewając je (najpierw ze słowami, później solmizacją) i grając na pianinie przy jednoczesnym śpiewie solmizacją. Na kolejnym etapie nauki wprowadzane są w ten sam sposób pozostałe dźwięki diatoniczne. Jednocześnie zwraca się uwagę na zjawisko tożsamości oktawowej. Repertuar zostaje rozszerzony o piosenki w tonacjach G-dur i F-dur. W drugim roku nauki dodaje się cis, gis i dis. W ten sposób stopniowo zostaje wprowadzonych 12 klas wysokości dźwięków.

W warunkach domowych można wykorzystać EarMaster – narzędzie do ćwiczenia słuchu. Posiada ono wiele zadań od poziomu początkującego do zaawansowanego. Nauczyć się można rozpoznawać interwały, akordy, melodie i skale. Jego koszt to 250 zł.

Test na słuch absolutny

Test na słuch absolutny można wykonać przez internet. Na portalach szkół muzycznych czy poświęconych po prostu tematyce muzyki i śpiewu dostępne są darmowe testy na sprawdzenie słuchu doskonałego. Polegają one na wsłuchiwaniu się w kilka par ścieżek muzycznych, a następnie:

• określeniu różnic w wysokościach dźwięków, jakie jest się w stanie rozpoznać,

• ocenie poczucia rytmu i zdolności do wychwycenia różnic między dwoma krótkimi fragmentami muzycznymi,

• sprawdzeniu umiejętności odwzorowania fonii na wizji, czyli dopasowaniu fragmentów muzycznych do figur geometrycznych.

Po przeprowadzeniu testu na podany wcześniej adres mailowy otrzymuje się wynik razem z jego analizą.

Jak sprawdzić słuch absolutny?

Istnieje kilka sposobów na to, jak sprawdzić słuch absolutny. Mianowicie należy:

• po dokładnym wysłuchaniu jakiejś melodii sprawdzić, czy jest się w stanie ją powtórzyć,

• oszacować liczbę instrumentów grających w danym momencie,

• ocenić kiedy występują dźwięki wyższe, a kiedy niższe,

• po wysłuchaniu wyklaskanego rytmu spróbować go odtworzyć.

Bibliografia:

1. Michels U., Atlas muzyki Tom I, Warszawa, Prószyński i S-ka, 2002.

2. Sacks O., Muzykofilia. Opowieści o muzyce i mózgu, Poznań, Zysk i S-ka, 2009;

3. Deutsch D., Henthorn T., Marvin E., Xu H-Sh., Absolute pitch among American and Chinese conservatory students: Prevalence differences, and evidence for a speech-related critical period, “Journal of Acoustic Society of America”, 2006, 119(2), s. 719–722;

4. Makomaska S., Słuch absolutny dar czy przeszkoda?, „Twoja muza”, 2004, 2, s. 68–70.

5. Makomaska S. O pochodzeniu słuchu absolutnego, „Forum Muzykologiczne”, 2009, s. 233–246;

6. Makomaska S. Słuch absolutny a system edukacji muzycznej w Polsce, Forum Muzykologiczne”, 2009, s. 122–130.