Powikłania w związku z zastosowaniem próżniociągu częściej obserwuje się u dziecka niż u matki. Należy pamiętać, iż są one jednak o wiele mniejsze niż w przypadku odstąpienia od przeprowadzenia porodu zabiegowego.

Do czego służy próżniociąg?

Próżniociąg (inaczej wyciągacz próżniowy, vacuum) jest jednym z częściej używanych narzędzi wspomagających poród siłami natury w Europie Zachodniej. Instrument o współczesnym kształcie został wprowadzony w połowie XX wieku. Składa się z metalowej lub plastikowej przyssawki (peloty) oraz połączonego z nią gumowym przewodem systemu wytwarzającego podciśnienie.

Narzędzie znalazło zastosowanie w porodach z komplikacjami. Założenie próżniociągu ginekologicznego na główkę dziecka umożliwia wykorzystanie dodatkowej, pociągającej siły, która ułatwia dziecku przejście przez kanał rodny i miednicę. Przyrząd wspomaga naturalnie parcia, występujące ze strony mięśni tłoczni brzusznej matki. Używane ciśnienie ssania wynosi od 500 do 800 mmHg, w praktyce wartości powyżej 600 mmHg wykorzystuje się jednak niezmiernie rzadko.

Przed założeniem próżniociągu kobieta musi opróżnić pęcherz moczowy. Przyssawka narzędzia zostaje przymocowana jak najbliżej ciemiączka tylnego dziecka, w linii szwu strzałkowego, co zapewnia uzyskanie najmniejszego wymiaru powierzchni główki wstawiającej się do kanału rodnego. Pociąganie próżniociągiem powinno następować zgodnie z naturalnymi parciami rodzącej oraz osią kanału rodnego, co zmniejsza ryzyko odklejenia się peloty. Operacja trwa maksymalnie 30 minut, podczas zabiegu wykonuje się zwykle do 4 ruchów trakcyjnych. W przypadku braku postępu porodu rozważa się inne postępowanie.

Wskazania do użycia próżniociągu

Główne wskazania do użycia próżniociągu to:

• przedłużający się drugi okres porodu;

• objawy wskazujące na zagrożenie płodu;

• konieczność zmniejszenia wysiłku matki ze względu na choroby towarzyszące, wstrząs, wyczerpanie;

• brak współpracy ze strony rodzącej;

• poród drugiego bliźniaka;

• pojawienie się wykładników świadczących o rozpoczęciu się niedotlenienia u dziecka.

Ostre objawy u płodu wymagają podjęcia natychmiastowych interwencji i ukończenia porodu na drodze operacji kleszczowej.

Przed użyciem próżniociągu konieczne jest dokładne ocenienie warunków występujących u rodzącej. Lekarz położnik wykonuje badanie wewnętrzne, podczas którego ustala położenie i przygięcie główki, a także lokalizację szwów i ciemiączek. Płód musi być odpowiednio dojrzały (powyżej 34. tygodnia ciąży oraz z masą co najmniej 2,5 kg). Każdy przypadek rozpatruje się indywidualnie. Niewspółmierność porodowa, nieprawidłowe położenie płodu, niecałkowite rozwarcie ujścia zewnętrznego szyjki macicy oraz nieuszkodzone błony płodowe są bezwzględnym przeciwwskazaniem do użycia próżniociągu.

Skutki uboczne porodu z próżniociągiem u dziecka

Rodzice powinni być przygotowani na to, jak może wyglądać dziecko po użyciu narzędzi wspomagających akcję porodową. Próżniociąg użyty przy porodzie pozostawia zwykle po sobie ślady, które z czasem się wchłaniają i nie są powodem do niepokoju ani zagrożeniem dla dziecka. W wyniku działających sił na główkę płodu pozostaje na niej zwykle niewielki obrzęk, który znika maksymalnie po kilku dniach, zazwyczaj w ciągu 12–18 godzin. Spowodowany jest on pojawieniem się mikrokrwawienia lub płynu śródskórnego.

Powikłania porodu z próżniociągiem

Komplikacje związane z zastosowaniem wyciągacza próżniowego u matki obserwuje się bardzo rzadko. Uważa się, że operacja ta jest bardzo bezpieczna dla rodzącej. W porównaniu z zastosowaniem kleszczy występuje mniej urazów pochwy oraz szyjki macicy. Statystycznie procent uszkodzeń szacuje się odpowiednio na 1,5 i 0,5. W literaturze nie ma wzmianek o ciężkich powikłaniach porodu z próżniociągiem, prowadzących do zgonu.

Powikłania porodu z próżniociągiem częściej dotyczą dziecka niż rodzącej i szacowane są na około 17%. Na ogół występują krwiaki, krwawienia wewnątrzczaszkowe, wybroczyny na skórze oraz siatkówce oka. Poważne komplikacje, takie jak krwotoki wewnątrzczaszkowe, są niezwykle rzadkie. Powikłania są częstsze w przypadku użycia metalowej końcówki wyciągacza zamiast plastikowej. W celu wykluczenia ewentualnych patologii wykonuje się badanie ultrasonograficzne (USG) przezciemiączkowe.

Należy pamiętać, iż mimo możliwych powikłań użycie próżniociągu jest niezbędne w przypadku komplikacji w trakcie porodu naturalnego. Pozwala uniknąć trwałych w skutkach następstw dla zdrowia i życia dziecka oraz matki.

Czym zajmuje się położna?

Bibliografia:

1. Bręborowicz G. Położnictwo i ginekologia. Tom 1. PZWL. Warszawa 2016.