Fenotyp to zespół cech morfologicznych, fizjologicznych, anatomicznych i biochemicznych organizmu, wykształconych podczas rozwoju osobniczego. Obecnie popularna stała się terapia fenotypowa, u podstaw której leżą zasady medycyny opartej na faktach (ang. evidence-based medicine – EBM).

Co to jest fenotyp?

Termin fenotyp oznacza zestaw ujawnionych cech danego osobnika, wliczając w to morfologię, ale i inne tzw. cechy fenotypowe, jak wzrost, budowa ciała, wygląd, skłonność do chorób, właściwości fizjologiczne, zmiany biologiczne, zachowanie się, osobowość, płodność, cykl życiowy i wpływ środowiska na organizm.

Fenotyp bezpośrednio wiąże się z genotypem. Oddziaływanie pomiędzy genotypem a środowiskiem formułuje fenotyp, który określa się mianem obrazu genotypu w środowisku. Do wykształcenia fenotypów dochodzi podczas życia płodowego, a następnie w trakcie rozwoju społecznego. Są one kształtowane i modyfikowane przez otoczenie, w których dane osoby się znalazły. Czynnikami zewnętrznymi, które determinują cechy fenotypowe mogą być m.in. klimat, warunki mieszkalne, rodzaj i jakość pożywienia, temperatura, wilgotność powietrza, stopień zanieczyszczenia środowiska i warunki pracy.

Plastyczność fenotypowa

Plastyczność fenotypowa polega na tym, że ten sam genotyp może stanowić podstawę do stworzenia różnych fenotypów w różnych środowiskach albo też kompletnie odmienne genotypy mogą dać bardzo podobne fenotypy. Najprościej mówiąc, jest to zdolność genotypu do wykształcenia różnych fenotypów.

Teoria fenotypowego rozwoju człowieka

Teoria fenotypowego rozwoju człowieka bierze pod uwagę fundamentalne własności fenotypu, które można ustalić, udzielając odpowiedzi na pytanie:

• funkcjonalne: według jakich mechanizmów działają cechy fenotypowe?
  
• ontogenetyczne: jak cechy fenotypowe się rozwijają?
  
• filogenetyczne: skąd cechy fenotypowe pochodzą?
  
• adaptacyjne: do czego określone cechy fenotypowe służą? (lub: jaki jest ich wkład w podwyższenie wartości przystosowawczej organizmu?)
  

Zgodnie z teorią fenotypowego rozwoju człowieka:

• rozwój człowieka to testowanie możliwych rozwiązań trudnych do przewidzenia problemów adaptacyjnych,
  
• testowane rozwiązania to informacja odrzucona podczas ewolucyjnej selekcji genów,
  
• informacja odrzucona zmaterializowana jest pod postacią dynamicznych stanów ludzkiego ciała i otoczenia, które człowiek zamieszkuje i w którym działa.
  

Czym jest fenotyp rozszerzony?

Fenotyp rozszerzony, według brytyjskiego biologa Richarda Dawkinsa, sprawia, że każdy osobnik wywiera istotny wpływ na inne organizmy, a oddziaływania te zaprogramowane są przez jego geny. Pozornie zamknięte w organizmie decydują one nie tylko o wyglądzie i zachowaniach tego organizmu, ale wpływają też na cechy współżyjących z nim istot. Rozszerzony fenotyp wpływa na cały świat, a nie tylko kształtuje ciało, w którym mieści się gen.

Terapia fenotypowa

Kuracja fenotypowa zaliczana jest do grona spersonalizowanej medycyny. Na początku określa się fenotyp za pomocą indywidualnego testu Kod Metaboliczny. Jest to badanie opóźnionej alergii pokarmowej, które ocenia reakcje komórek krwi na potencjalne alergeny spożywcze. Wśród działań diagnostycznych wymienia się test OAP, BIA i badanie krwi: morfologia, profil lipidowy, glukoza, kreatynina, kwas moczowy, mocznik, OB, CRP, profil wątrobowy i tarczycowy. Wykonuje się pomiary antropometryczne wraz z badaniem składu ciała metodą bioimpedancji. Zasięga się konsultacji u specjalistów medycyny żywieniowej i dietetyków klinicznych. Następnie opracowuje się kompleksową terapię złożoną z programu żywieniowego i zestawu najnowocześniejszych zabiegów medycyny fizykalnej, dostosowaną do organizmu konkretnej osoby. 

Na podstawie badań wprowadza się dietę eliminacyjno-rotacyjną, która umożliwia usunięcie z jadłospisu czynników pokarmowych wywołujących niepożądane reakcje. Opieka dietetyczna obejmuje opracowanie diety fenotypowej, czyli indywidualnego zbilansowanego programu dietetycznego i monitorowanie jej efektów. Podstawowe założenie terapii fenotypowej to przekonanie, że każdy człowiek jest inny, a o jego unikalności decyduje nie tylko specyficzny garnitur genetyczny, ale znaczenie mają także uwarunkowania środowiskowe.

Terapia fenotypowa przywraca równowagę kwasowo-zasadową, sprzyja mobilizacji naturalnych mechanizmów obronnych organizmu i odbudowuje równowagę mikrobiologiczną. Regeneruje i rewitalizuje organy i narządy, przywraca właściwy poziom hormonów, enzymów i neuroprzekaźników oraz wzmacnia układ odpornościowy i przywraca siły witalne.

Fenotypy grupy krwi

Istnieją cztery warianty antygenów w układzie grupowym A, B, AB i 0. Wytwarzany jest też antygen H, a jego największe stężenie posiada grupa krwi 0. Fenotypową grupę krwi, czyli kliniczną, kodują odpowiednio:

• grupę 0 mają osoby o genotypie 00;
  
• grupę A1 mają osoby o genotypie A10, A1A1, A1A2;
  
• grupę A2 mają osoby o genotypie A2A2, A20;
  
• grupę B mają osoby o genotypie BB lub B0;
  
• grupę A1B mają osoby o genotypie A1B;
  
• grupę A2B mają osoby o genotypie A2B.
  

Fenotyp O, który jest cechą recesywną, charakteryzuje się brakiem determinantów antygenowych A i B. Osoby z fenotypem O mają na powierzchni komórek jedynie antygen H. Określenie „fenotyp Bombay” dotyczy osób, których komórki nie posiadają antygenów A, B i H oraz których surowica zawiera anty-A, anty-B i anty-H. Osoby te są również określane jako posiadające fenotyp 0h.

Bibliografia:

1. Czerwińsk M., Grupy krwi – minusy i plusy. Czy antygeny grupowe krwi chronią nas przed chorobami zakaźnymi?, „Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej”, 2015, s. 69, s. 703–722.

2. Wyrostkiewicz M., Richard Dawkins, Fenotyp rozszerzony: dalekosiężny gen, tłum. Joanna Gliwicz, Prószyński i S-ka, Warszawa 2003, „STUDIA PŁOCKIE”, 2005, XXXIII, s. 279–281.

3. Błaszak M., Brzezińska A.I., Przybylski Ł., Strategie podwyższania jakości życia osób niepełnosprawnych: perspektywa neurokognitywistyki rozwojowej, „NAUKA”, 2010, 1, s. 115–137.

4. Mitrus J., Owczarczyk M., Dolowska-Zabka L., Udział wybranych fenotypów układu Rh (DCCee i DccEE) w populacji wielokrotnych krwiodawców, „Człowiek i Zdrowie”, 2012, 2(6), s. 69–72.

5. Dawkins R., Fenotyp rozszerzony. Dalekosiężny gen, Warszawa, Prószyński i S-ka, 2003.

6. Sondej I., Cud medycyny zamiast diety cud, „Magazyn ludzi sukcesu”, s. 92–93.

7. Price T.D., Qvarnström A., Irwin D.E., The role of phenotypic plasticity in driving genetic evolution, „Proceedings. Biological Sciences”, 2003, 270(1523), s. 143–1440.

8. Głąb J., Richard Dawkins The extended phenotype. The long reach of the gene (1982); Fenotyp rozszerzony. Dalekosiężny gen. Tłumaczenie Joanna Gliwicz, Prószyński i S-ka, W-wa 2003, 384 s., ISBN 83-7225-150-2, „Kosmos Problemy Nauk Biologicznych”, 2004, 53(2), s. 241–242.

9. Informacja dla pacjenta, NUMER: Z2–PP6TF, Warszawa, VIMED SP. Z O.O, 2017.