Ćwiczenia logopedyczne są stosowane bardzo często, ponieważ wiele dzieci ma problem z prawidłową artykulacją. Jest ona uzależniona od szeregu czynników, zwłaszcza od prawidłowej budowy anatomicznej i sprawności warg, języka, podniebienia miękkiego czy żuchwy. Nie bez znaczenia są także właściwa percepcja słuchowa oraz odpowiednio przebiegające procesy nerwowe i biochemiczne w mózgu.

Ćwiczenia logopedyczne dla dzieci

Ćwiczenia logopedyczne powinny być dostosowane zarówno do konkretnej wady wymowy, jak również do wieku dziecka.

Z porady logopedy należy skorzystać, gdy:

• roczne dziecko nie gaworzy i nie grucha;
  
• 2-latek nie próbuje mówić, intensywnie ślini się podczas prób komunikacji, wykonuje dziwne ruchy językiem;
  
• 3-latek ma problem z płynną mową, budowaniem prostych zdań, poprawnym wypowiadaniem głosek: [b], [d], [m], [n], [p], [t];
  
• 4-latek nie potrafi skonstruować zdań złożonych, zniekształca wyrazy, nie wypowiada poprawnie głosek: [k], [g], [l], [s], [z], [c], [dz], [ś], [ź], [ć], [dź];
  
• 5-latek myli słowa podobne do siebie pod względem fonetycznym, ma problem z wypowiadaniem głosek: [ą], [ę], [r];
  
• 6-latek nie potrafi dzielić wyrazów na sylaby, ma problem z poprawnym wypowiadaniem wszystkich głosek.
  

Ćwiczenia logopedyczne dla dzieci mają na celu m.in. usprawnianie języka, warg, podniebienia miękkiego i żuchwy oraz opanowanie umiejętności świadomego posługiwania się nimi, wyrobienie wrażliwości miejsc i ruchów w jamie ustnej, istotnych dla prawidłowego artykułowania dźwięków, a także nauczenie prawidłowego oddychania i połykania. Dzięki temu można ograniczyć lub całkowicie wyeliminować zaburzenia wymowy, które często są dla dziecka dużym problemem, utrudniają komunikację z rówieśnikami.

Ćwiczenia logopedyczne na [r]

Głoska [r] sprawia problem wielu dzieciom, ponieważ jej prawidłowe wymawianie wymaga powstania wibracji koniuszka języka w odpowiednim tempie. Gdy językowi brakuje precyzji oraz elastyczności, z pomocą mogą przyjść ćwiczenia logopedyczne.

Przede wszystkim bardzo ważne jest ćwiczenie samego języka: zataczanie nim kół wzdłuż zewnętrznej linii ust, wypychanie policzków, oblizywanie zębów przy otwartych i zamkniętych ustach, przytrzymywanie gumy do żucia obok podniebienia, uderzanie o podniebienie i naśladowanie dźwięku stukotu końskich kopyt, unoszenie w górę i w dół przy jak najszerzej otwartych ustach czy robienie z języka tzw. rurki.

Po takich ćwiczeniach logopedycznych, które uelastyczniają język, należy przejść do prób wymawiania głoski [r]. Później ważne są ćwiczenia utrwalające jej prawidłową artykulację.

Ćwiczenia logopedyczne dla 3-latka

Ćwiczenia logopedyczne muszą być dostosowane do wieku dziecka. Im wcześniej zaczyna się tego typu terapię, tym większa jest szansa na szybsze skorygowanie wady wymowy.

Ćwiczenia logopedyczne dla 3-latka, ale również dla starszych dzieci, mogą przybierać formę:

• ćwiczeń oddechowych (uczą różnicowania fazy wdechu i wydechu, pogłębiają oddech, rozruszają przeponę, wydłużają fazę wydechową, a także zapobiegają arytmii oddechowej, mówieniu na wdechu czy kolizji między rytmem oddychania a wypowiedzią);
  
• ćwiczeń rytmizujących (wyrabiają szybką orientację w czasie i przestrzeni, koncentrację uwagi, kształcą słuch muzyczny oraz poczucie rytmu);
  
• ćwiczeń słuchu fonematycznego (doskonalą różnicowanie fonemów, np. odróżnianie głosek dźwięcznych, takich jak [b] czy [d], od bezdźwięcznych – [p], [t], co ma znaczenie zarówno dla odbioru, jak i przekazu komunikacji słownej);
  
• ćwiczeń narządów artykulacyjnych (mają na celu usprawnienie narządów mowy, języka, warg czy żuchwy podczas wymawiania określonej głoski).
  

Ćwiczenia logopedyczne – [sz]

Prawidłowa artykulacja głosek szczelinowych (szumiących): [sz], [ż] i zwarto-szczelinowych (dziąsłowych): [cz], [dż] sprawia problem wielu dzieciom. Głoski te należą do najtrudniejszych w języku polskim i wymagają sprawności warg oraz języka, jak również prawidłowo funkcjonującego słuchu. Ćwiczenia logopedyczne na [sz] pozwalają korygować wady wymowy.

Bardzo ważne jest odpowiednie przygotowanie narządów artykulacyjnych (warg, policzków czy języka). Przykłady takich ćwiczeń logopedycznych to: winda (poruszanie językiem w dół i górę przy szeroko otwartych ustach), malarz (przesuwanie językiem po podniebieniu) czy żyrafa (próba sięgnięcia językiem jak najdalej poza wargi). Wypowiadaniu i utrwalaniu głoski [sz] służą rozmaite wierszyki.

Ćwiczenia logopedyczne na jąkanie

Jąkanie to zaburzenie mowy charakteryzujące się częstymi powtórzeniami lub przedłużeniami dźwięków, sylab czy słów lub pauzami zakłócającymi rytmiczność wypowiedzi. Sprawia dziecku wiele kłopotów, zwłaszcza w środowisku rówieśniczym.

Ćwiczenia logopedyczne na jąkanie powinny obejmować różne zajęcia: oddechowe, emisyjne, artykulacyjne i słuchowe. Dziecko podczas nich poznaje m.in. techniki pozwalające na wydłużenie fazy wydechu i ćwiczenie przepony (tzw. miękkie nastawienie głosu) oraz narządów artykulacyjnych czy ruchów wspomagających płynność mowy.