Ciałko żółte to przekształcony pęcherzyk Graafa odpowiedzialny za produkcję progesteronu, czyli hormonu pozwalającego na przygotowanie macicy na przyjęcie dziecka i utrzymanie ciąży. Czas zaniku ciałka żółtego zależy od tego, czy dojdzie do zapłodnienia czy nie.
Co to jest ciałko żółte?
Aby zrozumieć, czym dokładnie jest ciałko żółte, należy w skrócie przybliżyć fizjologię cyklu miesiączkowego kobiety, ponieważ powstanie ciałka żółtego jest ściśle z nim związane.
Pierwszy dzień cyklu, czyli miesiączki, rozpoczyna tzw. fazę miesiączkową. Przez pierwsze dni nabłonek macicy (endometrium) złuszcza się, co objawia się krwawieniem z dróg rodnych kobiety.
Po ustąpieniu krwawienia następuje tzw. faza folikularna (pęcherzykowa lub faza dojrzewania pęcherzyków). Charakteryzuje się stopniową odnową błony śluzowej macicy pod wpływem wydzielanych przez jajniki estrogenów. Hormony te narastają wraz z kolejnymi dniami cyklu, coraz intensywniej wpływają na jakość śluzu i szyjkę macicy, by umożliwić plemnikom wędrówkę w kierunku jajowodów. Faza ta określana jest jako pęcherzykowa, ponieważ w jej czasie dochodzi do dojrzewania i wzrostu pęcherzyka jajnikowego, czyli tzw. pęcherzyka Graafa.
Jak działa układ rozrodczy kobiety? Dowiesz się tego z filmu:
Pęcherzyk Graafa to struktura wypełniona płynem i zawierająca zazwyczaj jedną komórkę jajową (może zdarzyć się, że zawiera np. dwie komórki jajowe). Taki pęcherzyk nie tworzy się zupełnie od nowa. Kobieta od urodzenia ma pewną pulę pęcherzyków jajnikowych, z których w każdym cyklu kilka wzrasta i dojrzewa, jednak tylko jeden przekształca się w dojrzały pęcherzyk Graafa. Kiedy już jest wystarczająco dojrzały, pęka pod wpływem nagłego wzrostu hormonu luteinotropowego przysadki mózgowej (LH). Określane jest to mianem fazy owulacyjnej (owulacji), czyli uwolnienia komórki jajowej z jajnika, i następuje na 14 dni przed pierwszym dniem kolejnej miesiączki.
Po owulacji rozpoczyna się faza, podczas której powstaje ciałko żółte. Faza ciałka żółtego przebiega różnie, w zależności od tego, czy po owulacji doszło do zapłodnienia czy też nie.
Kiedy zanika ciałko żółte?
Fizjologicznie faza ciałka żółtego trwa 13–15 dni i ulega bardzo niewielkim wahaniom. Pod koniec tej fazy, jeśli nie doszło do zapłodnienia, ciałko żółte po prostu zanika. Zanim jednak zaniknie, produkuje progesteron. Dzięki niemu śluzówka macicy rozrasta się i przygotowuje do przyjęcia zarodka. Kobieta, która prowadzi kalendarzyk miesiączkowy z jednoczesną obserwacją śluzu i temperatury, zauważy, że po owulacji podwyższona temperatura utrzymuje się, a śluz zmienia konsystencję na gęściejszą, a barwę na białą.
Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, ciałko żółte zanika, poziom progesteronu spada i zaczyna się kolejny cykl miesiączkowy.
Ciałko żółte a ciąża
Kobieta może zajść w ciążę w pierwszej dobie po owulacji. Nie oznacza to, że stosunek trzeba odbyć koniecznie w danym dniu cyklu. Plemniki mogą przeżyć nawet 7 dni w drogach rodnych, dlatego dni płodne określa się już na kilka dni przed owulacją i jeden dzień po niej. Połączenie plemnika i komórki jajowej to jednak nie koniec. Aby dziecko mogło się rozwijać, zarodek musi zagnieździć się w macicy. Odpowiednie stężenie progesteronu wydzielanego przez ciałko żółte warunkuje właściwe przygotowanie śluzówki macicy. Po implantacji (zagnieżdżeniu) zarodka jego struktury produkują gonadotropinę kosmówkową (HCG), wykrywalną w teście ciążowym, która podtrzymuje funkcje ciałka żółtego i zapobiega jego zanikowi. Ciałko żółte jest od tego momentu określane mianem ciałka żółtego ciążowego. Podczas wykonywania badania ultrasonograficznego (USG) na początku ciąży lekarz ocenia m.in. wygląd ciałka żółtego. Około 10.-12. tygodnia ciąży produkcję progesteronu przejmuje łożysko. Tym samym ciałko żółte przestaje odgrywać rolę w podtrzymaniu ciąży.
Niewydolność ciałka żółtego
Zaburzenia fazy ciałka żółtego, czyli fazy lutealnej cyklu miesiączkowego, to niewydolność ciałka żółtego i zaburzenia wydzielania progesteronu. Mogą one wystąpić pod wpływem różnych czynników – jajnikowych, przysadkowych, endometrialnych, co w efekcie powoduje zaburzenia cyklu miesiączkowego, utrudnia zajście w ciążę i utrzymanie jej.
Zobacz film i dowiedz się jak mogą wyglądać pierwsze dni ciąży:
Niewydolność ciałka żółtego należy podejrzewać u kobiet mających problem z:
- wysokim poziomem prolaktyny,
- zespołem policystycznych jajników,
- plamieniem śródcyklicznym,
- przedwczesnymi porodami,
- poronieniami.
Aby zdiagnozować niewydolność ciałka żółtego, należy określić poziom progesteronu w ostatniej fazie cyklu miesiączkowego, na około 7 dni po owulacji, czyli na tydzień przed spodziewaną miesiączką.