Wirus HPV manifestuje się przeważnie u kobiet. U mężczyzn brodawczak ludzki objawia się bardzo rzadko. Jednak mężczyźni są przeważnie nosicielami HPV i mogą zarażać nim kobiety. Jeśli wirus HPV spowoduje wystąpienie objawów u mężczyzny, brodawki mogą pojawić się na dłoniach i stopach (kurzajki), a także w okolicach odbytu i na penisie.

Objawy brodawczaka ludzkiego u kobiet

Objawy HPV mimo zarażenia wirusem mogą nie wystąpić, a organizm powinien w ciągu od pół roku do roku od kontaktu w brodawczakiem ludzkim zwalczyć intruza. Wirus HPV u osób z osłabioną odpornością daje objawy skórne i na błonach śluzowych. W zależności od typu może powodować wtedy niegroźne kłykciny kończyste, czyli brodawki płciowe, lub zmiany, które mogą przekształcić się w nowotwory złośliwe.

Brodawki płciowe, zwane też brodawkami wenerycznymi, są niegroźne, ale mogą krwawić, ponieważ są umiejscowione we wrażliwych miejscach – w okolicy odbytu i narządów płciowych. U kobiet często pojawiają się na wargach sromowych, w okolicy krocza i odbytu. Kłykciny kończyste to grudki i brodawki skórne. Mogą mieć różne kształty, a nieleczone i przerośnięte przybierają postać kalafiorowatych tworów, mogą też zajmować większą część tkanek i na nie naciekać.

Cechą brodawek wenerycznych wywołanych przez wirus brodawczaka ludzkiego jest to, że nie bolą, za to niekiedy mogą powodować swędzenie. Przeważnie mają kolor skóry i są lekko wypukłe lub płaskie, dlatego trudno samodzielnie stwierdzić ich obecność.

Objawy brodawczaka ludzkiego zależą w dużej mierze od typu wirusa, jakim doszło do zarażenia, np. typ wirusa HPV 2 objawia się kurzajkami na rękach, ale może też powodować brodawki płciowe. Za kłykciny kończyste odpowiedzialne są typy wirusa HPV 6, 11, 16 i 18. Współcześnie wiadomo o ponad 100 typach wirusa brodawczaka ludzkiego.

Objawy wirusa HPV mogą pojawiać się też w jamie ustnej, gardle i krtani. W tych miejscach mogą mieć postać brodawek o różnym kształcie i wielkości. Zmiany występują na języku, wargach, na błonie śluzowej gardła i krtani.

Najgroźniejsze, onkogenne typy HPV – 16, 18, 31 oraz 45 – powodują brodawki, które mają dużą szansę przekształcić się w zmiany rakowe. Dotyczy to wspomnianych już brodawek wywoływanych przez typy 16 i 18 w gardle, krtani i jamie ustnej oraz kłykcin kończystych wywołanych przez typy 31 i 45 w okolicy pochwy, na szyjce macicy i w okolicach odbytu.

Brodawczak u ciężarnych – postępowanie z HPV w ciąży

Badanie na HPV nie jest obowiązkowym badaniem dla kobiet planujących zajście w ciążę. Co więcej, obecność HPV nie ma większego znaczenia w przebiegu ciąży, zwykle też nie niesie żadnych konsekwencji dla dziecka. Wyjątkiem są potwierdzone zmiany rakowe wywołane przez HPV.

Jeśli kobieta wie, że ma brodawczaka ludzkiego, powinna zgłosić to lekarzowi prowadzącemu ciążę. Regularne badania i nadzór zmian w obrębie narządów płciowych pozwolą na szybką reakcję w wypadku, gdyby kłykciny kończyste zaczęły przekształcać się w nowotwór złośliwy. Szansa na „zezłośliwienie się” brodawek zależy od typu wirusa HPV.

Wirus HPV w ciąży nie wpływa na dziecko. Jest jednak niewielka szansa, że podczas porodu dziecko zostanie zarażone wirusem brodawczaka. Zazwyczaj organizm noworodka sam zwalczy wirusa, ale skutkiem zakażenia niekiedy mogą być brodawki w jamie ustnej malca, które należy usunąć laserowo.

Wskazaniem do wykonania testu na wirusa HPV jest nieprawidłowy wynik wymazu z pochwy pobranego podczas pierwszej wizyty u ginekologa prowadzącego ciążę.

Utrudnieniem w zajściu w ciąże i jej utrzymaniu może być natomiast leczony operacyjnie brodawczak szyjki macicy. Wynika to nie z samej obecności wirusa HPV, ale ze zrostów i blizn powstałych po zabiegu chirurgicznym czy użyciu lasera lub zastosowaniu krioterapii.

Wykrycie wirusa – kiedy wykonać test na HPV

Ginekolog badanie HPV powinien zlecić w dwóch przypadkach:

• jeśli wyniki cytologii stwierdzają obecność wczesnych zmian patologicznych w nabłonku,
  
• gdy zmiany w okolicach narządów płciowych obejmują pochwę lub szyjkę macicy i rosną.
  

Określenie typu brodawczaka ludzkiego pomaga wdrożyć odpowiednie leczenie, jeśli jest konieczne.

Leczenie wirusa HPV i profilaktyka

Leczenie wirusa brodawczaka ludzkiego zależy od tego, czy wirus powoduje zmiany rakowe, czy nie. Jeśli brodawczak ludzki objawia się wyłącznie kłykcinami kończystymi, w leczeniu używa się metod usuwania zmian skórnych, w tym chirurgicznej i laserowej lub wymrażania. Nie ma konieczności usuwania kłykcin kończystych pochwy czy okolic odbytu, jeśli brodawki narządów płciowych nie powiększają się ani nie bolą.

Inaczej jest w przypadku zmian nowotworowych wywołanych przez wirus HPV. Leczeniem brodawczaka ludzkiego, który wywołał raka, zajmuje się onkolog.

Wirusem brodawczaka ludzkiego HPV można się zarazić przez kontakt płciowy z osobą zarażoną. Do zarażenia może dojść także podczas seksu oralnego i analnego.

Aby uniknąć zarażenia brodawczakiem ludzkim, należy unikać przygodnych stosunków płciowych i ograniczyć liczbę partnerów seksualnych, a także używać mechanicznego zabezpieczenia podczas seksu (prezerwatywy). W ramach profilaktyki można się zaszczepić od wirusa HPV. Skuteczność szczepionki jest największa, jeśli poda się ją przed rozpoczęciem współżycia. Zwykle szczepi się dziewczynki wieku 11-12 lat.