Anoreksja została opisana w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 jako jadłowstręt psychiczny. Potoczna nazwa wywodzi się od greckiego słowa órexē – apetyt z przedrostkiem an- oznaczającym negację, brak.
Anoreksja – złożone przyczyny choroby
Zaburzenie obrazu własnego ciała skłania chorego do utrzymywania restrykcyjnej diety połączonej z intensywnymi treningami, często także z zażywaniem środków ułatwiających odchudzanie (np. preparatów przeczyszczających). Skutkiem jest drastyczny spadek masy ciała i szereg negatywnych konsekwencji przewlekłego niedożywienia.
Etiologia anoreksji nie została w pełni zbadana. Uważa się, że u podłoża choroby leży szereg różnych czynników – biologicznych, osobowościowych, psychologicznych i społeczno-kulturowych. Przyczyny anoreksji dzieli się też na predysponujące do zachorowania oraz wyzwalające chorobę i podtrzymujące jej objawy. Fakt, że u danej osoby pojawiają się okoliczności sprzyjające wystąpieniu jadłowstrętu psychicznego, nie oznacza, że grozi jej anoreksja. Zwykle zadziałać muszą także czynniki prowokujące jej rozwój.
Anoreksji to choroba psychiczna, która najczęściej dotyka dziewczyny między 13. a 25. rokiem życia. Sporadycznie diagnozowana jest u chłopców - mówiła w programie Cegiełka zdrowia, Ewa Żurek, psychosomatoanalityk.
Biologiczne przyczyny anoreksji
Anoreksja może mieć podłoże genetyczne, czego dowodzą przypadki występowania tej choroby u obu bliźniaków jednojajowych. Nie odkryto wprawdzie genu, który odpowiadałby za rozwój jadłowstrętu psychicznego, ale najprawdopodobniej przyczyniają się do niego dziedziczne schorzenia układu pokarmowego, hormonalnego lub zaburzenia w budowie ośrodkowego układu nerwowego. Przyczyną anoreksji mogą być także negatywne bodźce oddziałujące na płód w okresie ciąży i porodu. Nie bez znaczenia są nieprawidłowości dotyczące odżywiania na etapie wczesnego dzieciństwa.
U większości osób cierpiących na anoreksję zaobserwowano nieprawidłowości w poziomach neuroprzekaźników, zakłócenia w pracy podstawowych osi hormonalnych (obniżone stężenie hormonów płciowych, kortyzolu, trójjodotyroniny) oraz niedobory substancji odżywczych, m.in tych, które odpowiedzialne są za apetyt i dobre samopoczucie (cynku, witamin z grupy B, tryptofanu). Zmiany te są wtórne do niedożywienia, jakie wiąże się z utrzymywaniem diety redukcyjnej, ale powodują efekt błędnego koła – są jednocześnie przyczyną pogłębiania się anoreksji.
Osobowościowe przyczyny anoreksji
Do wystąpienia i późniejszego podtrzymania jadłowstrętu psychicznego przyczyniać się mogą określone cechy osobowości, takie jak wysokie aspiracje, tłumiona agresja, niska samoocena. Anoreksja często dotyka ludzi z osobowością histrioniczną, schizoidalną, anankastyczną czy unikającą. Towarzyszy także schorzeniom psychicznym, których podłoża upatruje się m.in. w czynnikach osobowościowych – depresji, zaburzeniom obsesyjno-kompulsywnym i lękowym.
Bardzo często osoby, które chorują na anoreksję są przesadnie perfekcyjne. Taka skłonność może przemawiać za pewnymi predyspozycjami - dodaje specjalistka.
Do czego może doprowadzić anoreksja? Odpowiedź znajdziesz w filmie:
Psychologiczne przyczyny anoreksji
Na rozwój anoreksji silny wpływ mają doświadczenia chorego z okresu dzieciństwa. Jadłowstręt psychiczny często stwierdza się u osób, które zostały wychowane w rodzinach dysfunkcyjnych (nie uzyskały poczucia bezpieczeństwa, prawidłowych wzorców relacji itd.), przez rodziców nadopiekuńczych (nie zdobyły umiejętności radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, prawidłowego obrazu samego siebie) albo nadmiernie wymagających. Choroba dotyka też młodych ludzi, którzy nie znajdują akceptacji w grupie rówieśniczej. Niektórzy psychologowie są zdania, że jadłowstręt psychiczny może być formą regulowania emocji. Pozwala bowiem osiągnąć kontrolę choć nad jednym obszarem w życiu – przyjmowaniem pokarmu i zużyciem kalorii.
Czytaj także: Zaburzenia odżywiania a pandemia. Ekspertka: „Nasilenie objawów wynika ze stresu i tłumienia emocji"
Społeczno-kulturowe przyczyny anoreksji
W pewnym stopniu anoreksję powoduje współczesny kult szczupłej sylwetki, który wiele osób skłania do podejmowania coraz bardziej radykalnych diet i morderczych treningów. Problem ten dotyczy zarówno przedstawicieli określonych zawodów (np. modelek, sportowców), jak i ludzi, w świadomości których życiowy sukces jest nierozerwalnie związany z posiadaniem idealnego ciała. Do takiego myślenia w dużej mierze przyczynia się presja środowiska i niezadowolenie ze swojego wyglądu spowodowane kompleksami. Anorektycy usiłują wpisać się w lansowane kanony piękna, sądząc, że tylko w ten sposób mogą stać się atrakcyjni, zyskać aprobatę innych osób, określony status społeczny, wymarzoną pracę itd.
Bardzo często młode dziewczyny słyszą, że jeśli nie będą szczupłe nie znajdą chłopaka, nie osiągną sukcesu. Ten źle pojęty kult ciała może doprowadzić do poważnych problemów ze zdrowiem - mówiła w rozmowie z Agnieszką Cegielską Ewa Żurek, psychosomatoanalityk.
Czynniki wyzwalające i podtrzymujące rozwój anoreksji
Występowanie w przypadku danej osoby takich czynników jak zaburzenia neuroprzekaźnictwa czy trudne dzieciństwo nie jest jednoznaczne z rozwojem choroby. Bezpośrednią przyczyną anoreksji jest zwykle silny stres lub drastyczne zmiany, do których należą:
- wejście w okres dojrzewania,
- zmiana środowiska (np. przeprowadzka do innego kraju),
- traumatyczne przeżycia, np. rozwód rodziców, nadużycia seksualne,
- zawód miłosny powiązany z krytycznymi uwagami ze strony kochanej osoby.
Początkiem anoreksji może być także gwałtowna zmiana sposobu żywienia, najczęściej – restrykcyjna, niedoborowa dieta odchudzająca.
Program Cegiełka Zdrowia możecie oglądać na antenie stacji Discovery life!
Bibliografia:
- B. Józefik, Anoreksja i bulimia psychiczna, Kraków 1996.
- A. Rajewski, Zaburzenia odżywiania, [w:], Psychiatria dzieci i młodzieży, red. I. Namysłowska, Warszawa 2007, s. 247–265.
- E. Bator, M. Bronkowska, D. Ślepecki, J. Biernat, Anoreksja – przyczyny, przebieg, leczenie, [w:] „Nowinki lekarskie” 2011, t. 80, nr 3, s. 184–191.