ADHD, czyli zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, to stan kliniczny, który charakteryzuje się upośledzeniem funkcjonowania w wielu dziedzinach życia społecznego. Dziecko z ADHD ma problemy w nauce, w kontaktach z rówieśnikami i bliskimi, a także z pewnymi zachowaniami – nie jest wytrwałe w swoich zadaniach, szybko się nudzi, zaczyna kilka rzeczy na raz i nic nie jest w stanie doprowadzić do końca. Do niedawna uważano, że choroba ta dotyczy wyłącznie chłopców, ale ADHD coraz częściej diagnozuje się u dziewczynek.

ADHD – jakie są objawy schorzenia?

Objawy ADHD dzielą się na trzy grupy:

• nadmierna ruchliwość,
• zaburzenia koncentracji uwagi,
• nadmierna impulsywność.

Najbardziej charakterystycznym objawem, który dotyczy głównie chłopców, jest nadmierna ruchliwość (częściej uwidacznia się u młodszych dzieci, niż u nastolatków z ADHD). Dziecko jest ciągle pobudzone, wierci się, rusza nogami i rękami bez konkretnej przyczyny, często w nieodpowiedniej sytuacji i nie umie spokojnie usiedzieć, kiedy jest to od niego wymagane. Podczas zabawy jest bardzo głośne – brakuje mu umiejętności wyciszenia się i uspokojenia. Zaburzenia koncentracji uwagi dotyczą głównie drobnych błędów wynikających z braku przywiązywania uwagi do szczegółów, przeoczenia i braku koncentracji na wykonywanym zadaniu. Dziecko nie potrafi skupić się na czynności, którą uznaje za nudną (inaczej jest przy zabawie czy zajęciach, które go interesują).

Często można odnieść wrażenie, że dziecko nie słucha, jest nieobecne, kiedy się do niego mówi. Ponadto nie umie dostosować się do przekazywanych mu instrukcji, zwleka z rozpoczęciem zadań do ostatniej chwili, unika czynności, które wymagają długotrwałej aktywności umysłowej, gubi rzeczy, zapomina o obowiązkach, łatwo daje się rozproszyć przez bodźce zewnętrzne. Z kolei nadmierna impulsywność objawia się tym, że dziecko przerywa, kiedy do niego się mówi, nie umie czekać na swoją kolej podczas zabawy, jest nadmiernie gadatliwe i nie umie dostosować się do sytuacji. Rodzice często podkreślają, że dzieci z ADHD robią niebezpieczne rzeczy bez zastanowienia, nie potrafią jednocześnie słuchać i notować i wszystko muszą mieć „na już”. Wymienione objawy mogą wystąpić u każdego dziecka z różnym nasileniem.

Nadpobudliwość (ADHD) u dzieci – jak stawia się diagnozę?

Postawienie diagnozy wymaga przede wszystkim bardzo szczegółowego wywiadu z rodzicami/opiekunami, obserwacji dziecka podczas codziennej zabawy z rówieśnikami oraz współpracy z psychiatrą, psychologiem, pediatrą, a czasem z neurologiem dziecięcym. Podczas rozpoznania specjalista daje dziecku do wykonania testy, które sprawdzają jego intelekt, zdolność do koncentracji i zapamiętywania oraz koordynację ruchową. Należy też wykluczyć inne zaburzenia psychiczne, które mogą mieć podobne objawy jak ADHD. Należą do nich np.: zaburzenia lękowe, zaburzenia adaptacyjne, zaburzenia zachowania, upośledzenie umysłowe czy nerwica natręctw.

ADHD – leczenie

Terapia wymaga zaangażowania nie tylko rodziców, ale również opiekunów w szkole i najbliższego otoczenia dziecka z ADHD. Dlatego też, obok farmakoterapii i psychoterapii, konieczna jest odpowiednia edukacja i poradnictwo. Należy dokładnie zrozumieć objawy i zachowania dziecka czy nastolatka z ADHD. W pierwszej kolejności ważne jest zmniejszenie liczby bodźców, które mogą wpływać na rozpraszanie dziecka, a także dopasowanie czasu wykonania pracy do jego możliwości oraz szczegółowe planowanie zadań i przewidywanie zagrożeń. Kolejnym elementem jest psychoterapia behawioralna, której najważniejszymi elementami są: pochwały pozytywnych zachowań, wyciąganie konsekwencji przy negatywnych zachowaniach oraz efektywne wydawanie poleceń. Ważne są również programy terapeutyczne dla dziecka np. treningi umiejętności społecznych. Przy leczeniu ADHD często konieczna jest farmakoterapia, która powinna być elementem kompleksowego leczenia obejmującego edukację, psychoterapię i terapię behawioralną.

ADHD u dorosłych

ADHD najczęściej diagnozowane jest u dzieci, gdyż jego objawy zwykle pojawiają się w wieku wczesnoszkolnym. Jednak problem ten może dotyczyć również dorosłych, u których obserwuje się pełnoobjawowy zespół zaburzeń lub stan częściowej remisji (występują tylko niektóre objawy ADHD). Dorosły, który wykazuje nadpobudliwością ruchową, zwykle traktowany jest jako osoba źle zorganizowana, niesystematyczna, leniwa lub agresywna i rzadko otrzymuje pomoc psychiczną, psychologiczną czy farmakologiczną.