O podatności na zapalenie ucha środkowego decyduje przede wszystkim anatomia ucha. U małych dzieci ucho zbudowane jest w sposób, który umożliwia bakteriom z górnych dróg oddechowych łatwe wniknięcie do ucha środkowego. Trąbka słuchowa jest krótka, szeroka i przebiega poziomo – łączy jamę bębenkową z gardłem, przy czym jej ujście w gardle jest stale otwarte.

Ból ucha u dziecka – przyczyny

W większości przypadków za zapalenie ucha u dziecka odpowiadają bakterie: Streptococcus pneumoniae i Haemophilus influenzae, które wywołują też infekcje górnych dróg oddechowych – zapalenie krtani czy gardła. Rzadziej wywołują je wirusy grypy, paragrypy, adenowirusy i rhinowirusy. Charakterystyczny dla bakteryjnej lub wirusowej infekcji jest wysięk z górnych dróg oddechowych, który staje się pożywką dla drobnoustrojów. Rozwijająca się choroba prowadzi do obrzęku błony śluzowej i niedrożności trąbki słuchowej. Ta z kolei odpowiada za brak możliwości wyrównania ciśnienia w uchu, co prowadzi do obrzęku błony bębenkowej i kolejnych wysięków w postaci śluzu, który ma utrudnione ujście z powodu obrzęku. Gromadząca się przy długotrwałych infekcjach wydzielina, może prowadzić do pęknięcia błony bębenkowej, czyli jej perforacji z widocznym wyciekiem śluzu z ucha.

Infekcjom ucha sprzyja też dopiero kształtujący się układ odpornościowy małego dziecka, a także czynniki typu:

• przerost migdałków, który często powoduje infekcje górnych dróg oddechowych, a szczególnie tzw. przerośnięty trzeci migdał, który blokuje ujście trąbki słuchowej,
  
• alergie, które wzmagają niedrożność trąbki słuchowej,
  
• nieprawidłowości w budowie podniebienia,
  
• zapalenie zatok o charakterze przewlekłym, a także choroby zakaźne typu ospa wietrzna, odra czy płonica,
  
• podrażniona śluzówka na skutek niekorzystnych czynników zewnętrznych np. dym papierosowy, klimatyzacja itp.
  

Bardzo rzadko przyczyną zapalenia ucha są drobnoustroje innego stanu zapalnego, który rozwija się w organizmie. Równie rzadko powodują je bakterie, które wnikają do ucha z zewnątrz.

Zapalenie ucha u dziecka – objawy

Ból ucha u dziecka jest bardzo dotkliwy. Opisywany jest jako pulsujący, który nasila się zwłaszcza w nocy, w pozycji leżącej. Dzieci często reagują na niego płaczem. Jego natężenie ustępuje dopiero, kiedy dojdzie do perforacji błony bębenkowej i ciśnienie w uchu się wyrówna. Jego występowanie nie jest regułą. Charakterystycznymi objawami zapalenia ucha u dziecka są natomiast wysoka, sięgająca nawet 40°C gorączka, niepokój i zaburzenia snu. Niemowlaki wykazują widoczną niechęć do ssania. Niekiedy chorobie towarzyszą wymioty lub biegunka.

Co stosować na ból ucha u dziecka?

Ważne jest, aby pamiętać, że w przypadku podejrzenia zapalenia ucha środkowego, nie należy podawać dziecku na własną rękę kropli do uszu. Niezbędna jest konsultacja z pediatrą lub laryngologiem. W przypadku ostrych objawów połączonych z wysoką gorączką i wymiotami, które mogą prowadzić do odwodnienia, można podać dziecku leki przeciwbólowe i dbać o jego odpowiednie nawodnienie, podając elektrolity. Jeżeli zapalenie ucha nie jest dolegliwością często powtarzającą się, dziecko ma już ponad dwa lata i infekcja przebiega łagodnie, wówczas również można podać leki zawierające paracetamol o działaniu przeciwbólowym i przeciwzapalnym.

Antybiotyk (głównie amoksycylina) zalecany jest w leczeniu dzieci z grup podwyższonego ryzyka wystąpieniem stanu zapalnego ucha, czyli takich, które nie ukończyły jeszcze pół roku. Stosuje się go także przy wysokiej gorączce, jeżeli pojawiła się wydzielina wyciekająca z ucha oraz w przypadku obustronnego zapalenia ucha środkowego u dzieci, które nie ukończyły dwóch lat. W przypadku widocznej ropnej wydzieliny w uchu wskazana jest szczególna dbałość o higienę.

W ostrych przypadkach infekcji konieczny może się okazać zabieg paracentezy, czyli nacięcia błony bębenkowej w celu wyrównania ciśnienia i eliminacji zalegającej wydzieliny. Po przecięciu błony dziecko od razu odczuwa ulgę.

Po zabiegu lub w przypadku uszkodzenia błony bębenkowej na skutek zbyt wysokiego ciśnienia należy regularnie zmieniać opatrunki i zakrapiać ucho kroplami przepisanymi przez lekarza. Na szczęście błona bębenkowa regeneruje się, nie powodując ubytków słuchu dziecka.

Domowe sposoby na ból ucha u dziecka

Nie ma wielu domowych sposobów na ból ucha u dziecka. Niektórzy stosują suche okłady z ciepłego ręcznika, ponieważ w niektórych przypadkach temperatura przyspiesza pęknięcie błony bębenkowej. Dziecko powinno unikać wysiłku fizycznego, ponieważ będzie on powodował wzrastanie różnicy ciśnień w uchu, a co za tym idzie ból.

Zawsze wymagana jest konsultacja z laryngologiem, ponieważ ostre zapalenie ucha może przejść w stan przewlekły, który powoduje trwałe ubytki w słuchu i może być przyczyną porażenia obwodowego nerwu twarzowego. Kuracja trwa około trzech tygodni, po czym konieczne jest potwierdzenie u laryngologa, że zapalenie zostało wyleczone.