Wysokie ciśnienie w ciąży stanowi coraz częstsze zjawisko. Wynikać to może ze złych nawyków żywieniowych, otyłości i szeroko rozpowszechnionych chorób cywilizacyjnych, jak cukrzyca czy nadciśnienie przewlekłe, rozpoznawanych już w coraz młodszym wieku. Średnio około 20% ciężarnych mających wysokie ciśnienie w ciąży rozwija powikłanie w postaci stanu przedrzucawkowego. W Polsce około 7% wszystkich ciąż jest powikłanych wysokim ciśnieniem w ciąży.

Nadciśnienie tętnicze w ciąży

Wyróżnia się kilka postaci wysokiego ciśnienia w ciąży. Wystąpienie jednej z nich w okresie ciąży związane jest ze znacznym wzrostem ryzyka powikłań zarówno u matki, jak i u płodu, a także później – u nowonarodzonego dziecka.

Są pewne czynniki wyzwalające wzrost ciśnienia w ciąży. Należą do nich:

• pierwsza ciąża i pierwszy poród,
• wiek poniżej 18 lat,
• wiek powyżej 35 lat,
• wystąpienie stanu przedrzucawkowego, rzucawki lub po prostu nadciśnienia w poprzedniej ciąży,
• historia stanu przedrzucawkowego lub rzucawki w rodzinie,
• choroby naczyń krwionośnych (rozpoznane nadciśnienie przed ciążą),
• niektóre choroby układowe, jak toczeń układowy,
• choroby nerek,
• wielowodzie w ciąży,
• ciąża wielopłodowa (poprzez nadmierne rozciągnięcie macicy i zdecydowanie zwiększone zapotrzebowanie na białko),
• cukrzyca,
• obrzęk płodu,
• stres,
• nieprawidłowa dieta kobiety w ciąży.

Nadciśnienie w ciąży – podział

U kobiet w ciąży wzrost ciśnienia tętniczego może przybrać następujące formy:

• nadciśnienie tętnicze przewlekłe – jest to nadciśnienie rozwijające się przed ciążą lub na początku ciąży przed końcem 20. tygodnia ciąży. Poza tym utrzymuje się co najmniej 6 tygodni po porodzie. Ciśnienie wzrasta >140/90 mm Hg,
• stan przedrzucawkowy – wzrost ciśnienia tętniczego pojawia się dopiero po 20. tygodniu ciąży i towarzyszy mu białkomocz,
• rzucawka – powikłanie stanu przedrzucawkowego, kiedy do nadciśnienia tętniczego i białkomoczu dołączają drgawki toniczno-kloniczne,
• nadciśnienie przewlekłe, na które w trakcie trwania ciąży nałożył się stan przedrzucawkowy,
• nadciśnienie tętnicze ciążowe (indukowane ciążą) – czyli nadciśnienie tętnicze pojawiające się dopiero w ciąży, a konkretnie po 20. tygodniu bez towarzyszącego białkomoczu.

Nadciśnienie tętnicze ciążowe dodatkowo dzieli się na 2 stany:

• nadciśnienie tętnicze ciążowe przemijające, rozpoznawane, kiedy w czasie porodu nie rozwinął się stan przedrzucawkowy i ciśnienie tętnicze znormalizowało się w ciągu 12 tygodni po porodzie,
• nadciśnienie przewlekłe, rozpoznawane, jeśli wzrost ciśnienia tętniczego utrzymuje się co najmniej 12 tygodni po ciąży.

Wysokie ciśnienie tętnicze w ciąży

Nadciśnienie tętnicze jest rozpoznawalne, gdy wartości ciśnienia przekraczają 140/90 mm Hg. Jeżeli wartości nie wzrosną powyżej 160/110 mm Hg, mówi się o łagodnym nadciśnieniu. Powyżej tych wartości – o ciężkim nadciśnieniu. Badanie ciśnienia tętniczego dokonuje się rutynowo na każdej wizycie kontrolnej w ciąży. Jeśli wykryje się zwiększoną wartość ciśnienia przed 20. tygodniem ciąży, należy przypuszczać, że nadciśnienie pojawiło się u kobiety już wcześniej, przed ciążą. Nie ma charakterystycznych objawów związanych ze wzrostem ciśnienia w ciąży, chyba że pojawią się już objawy powikłań w postaci przełomu nadciśnieniowego, stanu przedrzucawkowego czy rzucawki.

Wysokie ciśnienie na początku ciąży lub przed planowaną ciążą

Nie wszystkie leki obniżające ciśnienie mogą być stosowane w ciąży, dlatego ważne jest, by kobieta chora na nadciśnienie przed planowaną ciążą odstawiła leki, które mogą stanowić potencjalne zagrożenie dla płodu i zastosowała leki dla niego bezpieczne. Ponadto powinno się zwrócić baczną uwagę na czynniki ryzyka. Często nadciśnienie wynika z otyłości, nieprawidłowego odżywiania czy palenia papierosów. Są to czynniki, które bezwzględnie należy zmodyfikować przed zdecydowaniem się na dziecko. Zarówno palenie papierosów, jak i zła dieta czy otyłość nie tylko są przyczyną nadciśnienia, ale również wielu innych poważnych ciążowych powikłań.

Zbyt wysokie ciśnienie w ciąży i dodatkowe czynniki ryzyka stwarzają większe prawdopodobieństwo:

• wewnątrzmacicznego ograniczenia wzrostu płodu,
• obumarcia płodu,
• wystąpienia stanu przedrzucawkowego i rzucawki,
• przedwczesnego oddzieleniem się łożyska,
• przedwczesnego porodu.

Najbardziej obarczone powyższymi powikłaniami są kobiety spełniające co najmniej 1 z poniższych kryteriów:

• wiek powyżej 40 lat
• ciśnienie powyżej 160/110 mm Hg, czyli nadciśnienie ciężkie,
• długoletnia historia nadciśnienia,
• cukrzyca,
• choroby nerek,
• poronienia w wywiadzie,
• stwierdzony zespół antyfosfolipidowy,
• schorzenia tkanki łącznej.

Wysokie ciśnienie w ciąży – jak obniżyć?

Kobiety w ciąży ze stwierdzonym łagodnym lub umiarkowanym nadciśnieniem tętniczym powinny ograniczyć wysiłek fizyczny, dużo odpoczywać, regularnie kontrolować ciśnienie tętnicze i stosować dietę ubogosodową. Dodatkowo zaleca się rutynową kontrolę stężenia białka w moczu.

Kobiety z wysokim ciśnieniem rozkurczowym, przekraczającym 110 mm Hg, powinny przyjmować leki obniżające ciśnienie tętnicze. Celem leczenia nadciśnienia w ciąży jest uniknięcie ciężkich powikłań u matki i płodu. Nie leczy się jednak łagodnego nadciśnienia ze względu na ryzyko zaburzenia przepływu maciczno-płodowego. W leczeniu nadciśnienia tętniczego w ciąży stosuje się najczęściej metyldopę, labetalol i nifedypinę.