Najważniejsze witaminy w ciąży

Na rynku istnieje wiele suplementów, w tym witaminy dla planujących ciążę czy preparaty witamin w ciąży, zarówno multiwitaminowe, jak i zawierające pojedyncze składniki. Przyjmowanie jakichkolwiek środków medycznych należy zawsze skonsultować z lekarzem prowadzącym ciążę. Nie zawsze bowiem istnieje konieczność suplementacji wszystkich składników. Z tego powodu przed ciążą warto udać się do lekarza, który może zlecić wykonanie badań oceniających stężenie poszczególnych witamin i składników mineralnych. Jakie witaminy warto przyjmować w ciąży?

Witamina D

Witamina D wpływa na stężenie wapnia i fosforu w osoczu, tym samym bierze udział w prawidłowej mineralizacji kości. Jej niedobory mogą prowadzić do wystąpienia krzywicy u dziecka. Oprócz tego witamina D pobudza różnicowanie komórek w układzie krwiotwórczym oraz działa immunomodulująco. Suplementacja witaminą D może zmniejszyć ryzyko cukrzycy ciążowej, ciężkich powikłań ciąży, stanu przedrzucawkowego, a także niskiej masy urodzeniowej dziecka. Według badań wykonywanych w Polsce znaczna liczba noworodków rodzi się z niedoborem witaminy D1.

Suplementację witaminy D zaleca się u wszystkich kobiet w ciąży w dawce 1500–2000 IU na dobę. Z kolei w przypadku kobiet z grup ryzyka niedoboru oraz u osób otyłych dawka ta powinna wynosić nawet 4000 IU1. Warto stosować takie leki jak Vigalex Forte.

Kwas foliowy

Kwas foliowy jest niezbędny w wielu szlakach biologicznych, w tym w reakcjach metylacji. Suplementacja kwasem foliowym zapobiega rozwojowi wielu poważnych wad wrodzonych, zwłaszcza wad cewy nerwowej. Z tego powodu zaleca się suplementację u wszystkich kobiet w wieku koncepcyjnym2.

Większe ryzyko niedoboru kwasu foliowego występuje u kobiet, które:

• chorowały na cukrzycę typu 1 lub 2;
• stosują lub stosowały przed ciążą takie leki jak metotrekstat, przeciwpadaczkowe, cholestyraminę lub metforminę;
• palą papierosy lub piją alkohol;
• chorują na niewydolność nerek lub wątroby;
• mają BMI>30;
• chorują na choroby przewodu pokarmowego przebiegające z zaburzeniami wchłaniania.

Dawka kwasu foliowego dla zdrowych kobiet, bez zwiększonego ryzyka wynosi 0,4 mg na dobę1.

Żelazo

Podstawową odżywczą rolą żelaza jest wspomaganie erytropoezy, czyli namnażania czerwonych krwinek. Występowanie niedoboru żelaza jest największe u kobiet w ciąży, ponieważ w ciąży zapotrzebowanie na żelazo wyraźnie wzrasta3. Suplementacja żelaza przy prawidłowym stężeniu hemoglobiny i żelaza może jednak prowadzić do jego nadmiaru w organizmie kobiety, co może mieć negatywny wpływ na przebieg ciąży. Mimo iż anemia w ciąży może nawet prowadzić do poronień, nadmiar żelaza jest tak samo niebezpieczny1.

Zalecenia odnośnie do żelaza zależą od stężenia żelaza i ferrytyny we krwi przed ciążą. Suplementację żelaza w dawce do 30 mg dziennie można wdrożyć przed 16. tygodniem ciąży jedynie u kobiet ze stwierdzoną niedokrwistością z niedoboru żelaza. W innych przypadkach suplementację włącza się dopiero po 16. tygodniu ciąży w dawce do 30 mg dziennie, nawet u zdrowych kobiet bez anemii1.

DHA

Kwas dokozaheksaenowy (DHA) to jeden z głównych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. DHA znajduje się w dużej ilości w ośrodkowych układzie nerwowym4. Bierze udział w takich procesach jak angiogeneza, modulacja immunologiczna, odpowiedź zapalna, apoptoza, proliferacja komórek oraz wiele innych. Niedobór DHA zwiększa ryzyko pogorszenia funkcji poznawczych, chorób zapalnych, sercowo-naczyniowych czy zaburzeń zapalnych. Suplementacja DHA zmniejsza ryzyko porodu przedwczesnego i niskiej masy urodzeniowej dziecka5.

Zaleca się suplementację co najmniej 200 mg DHA dziennie u wszystkich kobiet ciężarnych. W przypadku niskiego spożycia ryb poniżej zalecanego, czyli mniej niż 2 razy w tygodniu, stosuje się dawkę do 600 mg DHA dziennie. U kobiet z ryzykiem przedwczesnego porodu dawka może wzrosnąć do 1000 mg na dobę1.

Jod

Jod jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy, które z kolei są ważne dla prawidłowego wzrostu i rozwoju. Niedobór jodu w ciąży powoduje poważne uszkodzenia mózgu dziecka6. U kobiet w ciąży zapotrzebowanie na jod wzrasta nawet 1,5 krotnie i wynosi około 200μg na dobę. Mówi się, że nawet 50% kobiet ciężarnych w Polsce może cierpieć na niedobór jodu, mimo programów jodowania soli. Z tego powodu zaleca się wprowadzenie suplementacji jodem u wszystkich kobiet ciężarnych, jeśli nie ma ku temu przeciwwskazań1.

Rekomendowana dzienna dawka jodu wynosi 150–200 μg1.

Witamina C

Witamina C jest niezbędnym mikroskładnikiem odżywczym, który bierze udział w syntezie kolagenu oraz w mechanizmach obrony antyoksydacyjnej. W czasie ciąży zapotrzebowanie na witaminę C wzrasta, ponieważ jest ona aktywnie transportowana przez łożysko. Jako przeciwutleniacz witamina C pomaga chronić tkanki organizmu przed uszkodzeniami przez wolne rodniki7. Aktualnie Polskie Towarzystwo Ginekologów I Położników PTGiP nie wymienia witaminy C w swoich rekomendacjach.

Magnez

Magnez jest jednym z niezbędnych minerałów potrzebnych człowiekowi. Wpływa on na termoregulację, syntezę kwasów nukleinowych i białek, a także reguluje ciśnienie. PTGiP nie uwzględnia magnezu w swoich rekomendacjach. Warto wiedzieć jednak, że niedobór magnezu w ciąży wiąże się z wyższym ryzykiem nadciśnienia tętniczego, stanu przedrzucawkowego, dysfunkcji łożyska i przedwczesnego porodu8.

Witamina B6

Zarówno kwas foliowy, jak i foliany z diety muszą zostać wchłonięte z przewodu pokarmowego i przekształcone w aktywny metabolicznie 5-metylotetrahydrofolian. Witaminy B6 i B12 wpływają na zwiększenie wchłaniania kwasu foliowego oraz biorą udział w jego transformacji9. W drugim trymestrze zapotrzebowanie na witaminę B6 wzrasta, jednak aktualnie PTGiP nie uwzględnia jej w swoich rekomendacjach. Warto jednak pamiętać, że jest to witamina rozpuszczalna w wodzie, dlatego jej nadmiar jest usuwany z organizmu. Z tego powodu jej obecność w suplementach ciążowych jest bezpieczna i może przynosić korzyści.

Zdrowe odżywianie a przyjmowanie witamin w ciąży

Poza przyjmowaniem witamin i suplementów w czasie ciąży należy również zadbać o zdrową dietę. Naturalne produkty dostarczają do organizmu wiele witamin i składników odżywczych potrzebnych w ciąży. Najlepiej konsultować się z lekarzem, który doradzi, jakie produkty należy spożywać w ciąży, a czego najlepiej unikać.

Zbilansowana dieta w ciąży warunkuje prawidłowy rozwój płodu oraz zachowanie zdrowia matki. Prawidłowy przyrost masy ciała w ciąży zależy od BMI kobiety przed ciążą. W przypadku prawidłowej masa ciała przyrost może wynosić 11,5–16 kg w przebiegu ciąży. Dobowe zapotrzebowanie kaloryczne kobiety w ciąży wynosi około 2200–2500 kcal/dobę. Dieta powinna składać się węglowodanów złożonych, warzyw, źródłem tłuszczu powinny być głównie wielonienasycone kwasy tłuszczowe. Oprócz tego kobieta w ciąży powinna wypijać minimum 2 litry płynów10.

Vigalex® Bio (1000 IU): Jedna tabletka zawiera 10 mg cholekalcyferolu, proszku, co odpowiada 0,025 mg (1000 IU) cholekalcyferolu (witaminy D3). Vigalex® Forte (2000 IU): Jedna tabletka zawiera 20 mg cholekalcyferolu, proszku, co odpowiada 0,05 mg (2000 IU) cholekalcyferolu (witaminy D3). Wskazania do stosowania: Zapobieganie krzywicy i osteomalacji u dzieci i dorosłych, profilaktyka niedoboru witaminy D u kobiet planujących ciążę, w ciąży i karmiących piersiąw porozumieniu z lekarzem, zapobieganie niedoborowi witaminy D u dzieci i dorosłych, leczenie wspomagające osteoporozy u dorosłych. Przeciwwskazania: nadwrażliwość na substancję czynną (cholekalcyferol) lub na którąkolwiek substancję pomocniczą, hiperkalcemia i (lub) hiperkalciuria, kamica nerkowa i (lub) ciężka niewydolność nerek, rzekoma niedoczynność przytarczyc (zapotrzebowanie na witaminę D może być obniżone z powodu okresów prawidłowej wrażliwości na tę witaminę, prowadzących do przedawkowania). W tym przypadku dostępne są pochodne witaminy D łatwiejsze do kontrolowania. Podmiot odpowiedzialny: Biofarm Sp. z o.o., ul. Wałbrzyska 13, 60-198 Poznań.

Vigalex® Max (4000 IU): Jedna tabletka zawiera 40 mg cholekalcyferolu, proszku, co odpowiada 0,1 mg cholekalcyferolu (witaminy D3). Wskazania do stosowania: Profilaktyka niedoboru witaminy D i stanów wynikających z niedoboru witaminy D (np. osteomalacja, osteoporoza) u dorosłych z otyłością (wskaźnik masy ciała [ang. body mass index, BMI] ≥ 30 kg/m2 pc.) Przeciwwskazania: nadwrażliwość na substancję czynną (cholekalcyferol) lub na którąkolwiek substancję pomocniczą, hiperkalcemia i (lub) hiperkalciuria, kamica nerkowa i (lub) ciężka niewydolność nerek, rzekoma niedoczynność przytarczyc (zapotrzebowanie na witaminę D może być obniżone z powodu okresów prawidłowej wrażliwości na tę witaminę, prowadzących do przedawkowania). W tym przypadku dostępne są pochodne witaminy D łatwiejsze do kontrolowania. Dzieci i młodzież w wieku poniżej 18 lat. Podmiot odpowiedzialny: Biofarm Sp. z o.o., ul. Wałbrzyska 13, 60-198 Poznań.

Bibliografia:

1. Wiesner A., Paśko P., Stosowanie suplementów u kobiet ciężarnych w świetle najnowszych rekomendacji Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników. Farmacja Polska 2021; 77(1):40-47.

2. Wilson R., Gummow J., McAninch D., Bianco-Miotoo T., Roberts C., Vitamin and mineral supplementation in pregnancy: evidence to practice. Journal of Pharmacy Practice and Research 2018; 48(2): 186-192.

3. Georgieff M. K., Krebs N. F., Cusick S. E., The Benefits and Risks of Iron Supplementation in Pregnancy and Childhood. Annu Rev Nutr. 2019;39:121-146.

4. Helland I. B., Saugstad O. D., Saarem K., Van Houwelingen A. C., Nylander G., Drevon C. A., Supplementation of n-3 fatty acids during pregnancy and lactation reduces maternal plasma lipid levels and provides DHA to the infants. J Matern Fetal Neonatal Med. 2006;19(7):397-406.

5. Basak S., Mallick R., Duttaroy A. K., Maternal Docosahexaenoic Acid Status during Pregnancy and Its Impact on Infant Neurodevelopment. Nutrients. 2020;12(12):3615.

6. Zhou S. J., Anderson A. J., Gibson R. A., Makrides M., Effect of iodine supplementation in pregnancy on child development and other clinical outcomes: a systematic review of randomized controlled trials. Am J Clin Nutr. 2013;98(5):1241-1254.

7. Rumbold A., Ota E., Nagata C., Shahrook S., Crowther C. A., Vitamin C supplementation in pregnancy. Cochrane Database of Systematic Reviews 2015, Issue 9. Art. No.: CD004072.

8. Zarean E., Tarjan A., Effect of Magnesium Supplement on Pregnancy Outcomes: A Randomized Control Trial. Adv Biomed Res. 2017;6:109.

9. Furness D., Fenech M., Dekker G., Khong T. Y., Roberts C., Hague W., Folate, vitamin B12, vitamin B6 and homocysteine: impact on pregnancy outcome. Matern Child Nutr. 2013;9(2):155-166.

10. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie opieki przedporodowej w ciąży o prawidłowym przebiegu. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne.