Tarcza zastoinowa powstaje na skutek ucisku płynu mózgowo-rdzeniowego na strukturę nerwu wzrokowego przez przestrzeń pomiędzy jego osłonkami. Dochodzi wówczas do ograniczenia przepływu aksoplazmy we włóknach nerwu wzrokowego, a także do zastoju krwi żylnej i powstania obrzęku, który jest widoczny podczas badania dna oka. W porównaniu do czasów, gdy diagnostyka obrazowa nie była tak rozwinięta jak dziś, obecnie rzadko rozpoznaje się tarczę zastoinową na dnie oka. Rozwój takich technik jak rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa powoduje, że patologie mogące przyczynić się do powstania tarczy zastoinowej są zwalczane przed wystąpieniem tego typu powikłań. Najczęściej tarczę zastoinową obserwuje się wśród osób w młodym wieku, nawet dzieci. Natomiast po 50. roku życia objaw ten występuje jedynie sporadycznie.

Jak powstaje tarcza zastoinowa?

Tarcza zastoinowa na dnie oka, czyli obrzęk tarczy nerwu wzrokowego jest wynikiem wzrostu ciśnienia płynu mózgowo-rdzeniowego. Nerw wzrokowy biegnący poza gałką oczną jest otoczony przez osłonki, które są niejako przedłużeniem opon mózgowo-rdzeniowych. Stąd też w przestrzeni pomiędzy osłonką wewnętrzną a środkową znajduje się płyn mózgowo-rdzeniowy. Fizjologicznie ilość płynu w tym miejscu jest niewielka. Natomiast w momencie wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego dochodzi do zwiększenia ilości płynu w danej przestrzeni, co z kolei powoduje ucisk i niedokrwienie nerwu wzrokowego. Ucisk generuje pogłębiający się zastój żylny w okolicy ujścia nerwu wzrokowego, czyli tarczy nerwu wzrokowego. To z kolei objawia się miejscowym obrzękiem.

Jak działa oko? Dowiesz się tego z filmu: 

Przyczyny obrzęku tarczy nerwu wzrokowego

Do wystąpienia tarczy zastoinowej na dnie oka przyczynia się wiele patologii. Szukając przyczyny tarczy zastoinowej, konieczne jest wymienienie czynników wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Najczęstsze z nich to obrzęk czy krwiak w mózgu, który może powstać na skutek urazu głowy. Wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego może być również skutkiem niedrożności układu komorowego lub pęknięcia tętniaka mózgu. Zdarza się, że trudno jest określić przyczynę wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego, a tym samym obrzęku tarczy nerwu wzrokowego.

Tarcza zastoinowa – objawy

Tarcza zastoinowa nie daje swoistych objawów, szczególnie, że chory początkowo nie zgłasza żadnych zaburzeń widzenia. Pojawiają się mniej charakterystyczne objawy, takie jak nagłe wymioty i nudności, senność czy zaburzenia świadomości. Choremu dokuczają silne bóle głowy, które nasilają się szczególnie w godzinach porannych. Tego typu symptomy wymagają jak najszybszej konsultacji z neurologiem i okulistą.

Aby możliwe było rozpoznanie tarczy zastoinowej przez lekarza, konieczne jest wykonanie badania okulistycznego polegającego na obejrzeniu dna oka przez specjalny wziernik dna oka. By było to możliwe, konieczne jest wcześniejsze rozszerzenie źrenicy. Prawidłowa tarcza nerwu wzrokowego jest bladoróżowa, ma ostro zaznaczone granice i jest stosunkowo płaska. Natomiast w momencie obrzęku staje się obrzęknięta, wypukła, a jej granice się zacierają. Na skutek utrudnionego odpływu żylnego dochodzi także do jej przekrwienia. Naczynia żylne w obrębie tarczy nerwu wzrokowego stają się poszerzone i kręte. Zmiany w przypadku tarczy zastoinowej postępują równocześnie w obojgu oczach.

Polecamy: Badanie dna oka – na czym polega, wskazania u dzieci i kobiet w ciąży

Zobacz film i dowiedź się jak ćwiczyć wzrok: 

Tarcza zastoinowa na dnie oka – leczenie

Jak wcześniej wspomniano, nie leczy się samej tarczy zastoinowej, a przyczynę, która ją wywołuje, czyli podwyższone ciśnienie wewnątrzczaszkowe. W związku z tym w pierwszej kolejności konieczne jest właściwe rozpoznanie i badanie. Jeśli przyczyna zasadnicza jest skutecznie leczona, istnieje duża szansa na wycofanie się tarczy zastoinowej i jej objawów. Czas odgrywa tu bardzo ważną rolę, w związku z tym przy pojawieniu się niepokojących objawów neurologicznych konieczny jest pilny kontakt z lekarzem.