Szkarlatyna, czyli płonica (łac. scarlatina) wywoływana jest przez paciorkowca beta-hemolizującego grupy A (Streptococcus pyogenes – paciorkowiec ropny zaliczany do ziarniaków). Szczyt zachorowań na szkarlatynę przypada na wczesną wiosnę oraz okres jesienno-zimowy.

Szkarlatyna – objawy

Pierwsze objawy choroby najczęściej pojawiają się po pięciu dniach od kontaktu z paciorkowcem. Chorzy mają wysoką gorączkę (nawet do 40 stopni), dokuczają im wymioty, biegunka, ból gardła oraz głowy. U niektórych pacjentów obserwuje się także powiększenie węzłów chłonnych na szyi, obrzęk i zaczerwienienie migdałków. Objawy te są mało charakterystyczne i wielu lekarzy na tym etapie rozpoznaje u pacjentów anginę.

Typowe dla choroby objawy to malinowy język z białym nalotem oraz drobnoplamista wysypka rozsiana po całym ciele (zmiany widoczne są przede wszystkim na plecach, piersiach, brzuchu, pośladkach oraz pachwinach). Na twarzy zmiany widoczne są przede wszystkim na policzkach, okolice nosa i ust są blade. Objaw ten nazywany jest tzw. trójkątem Fiłatowa. Zmiany na skórze pojawiają się dopiero wraz z gorączką lub dobę po niej i utrzymują się maksymalnie kilka dni. U niektórych osób, które chorują na szkarlatynę pojawia się tzw. objaw Pastii (poszerzenie i wzmożona łamliwość drobnych naczyń, co widać w postaci linijnych wybroczyn w fałdach skórnych) oraz łuszczenie się skóry (głównie na stopach i dłoniach; ma miejsce kilka dni po ustąpieniu wysypki). Warto pamiętać, że wysypka choć jest najbardziej charakterystycznym objawem szkarlatyny, to wcale nie musi się pojawić. Grubopłatowe łuszczenie się skóry pozwala na wsteczne rozpoznanie choroby.

W niektórych przypadkach szkarlatyna może prowadzić do utraty przytomności, zaburzeń układu krążenia, zapalenia mięśnia sercowego, powiększenia wątroby i śledziony, szmerów kurczowych nad sercem. Mówi się wtedy o toksycznej postaci szkarlatyny. W szkarlatynie o przebiegu septycznym obserwuje się przede wszystkim zmiany w gardle. U niektórych chorych dochodzi do zapalenia węzłów chłonnych na szyi oraz do martwicy tkanek dna jamy ustnej (angina Ludwiga/ropowica dna jamy ustnej), bakteriemii oraz posocznicy (sepsy).

Mimo że szkarlatyna jest chorobą typowo dziecięca, to może pojawić się także u osoby dorosłej i wywołuje paciorkowcowe zapalenie gardła.

Szkarlatyna – diagnoza

Szkarlatyna – w klasycznej postaci – daje charakterystyczne objawy, dzięki czemu lekarz bez problemu może ją zdiagnozować. Jednak dla całkowitej pewności może zlecić dodatkowe badania, przede wszystkim morfologię. U chorych na szkarlatynę obserwuje się podwyższoną ilość leukocytów, podwyższony odczyn antystreptolizynowy (ASO) oraz podwyższony odczyn Biernackiego (OB – wskaźnik opadania erytrocytów).

Szkarlatyna – leczenie

Szkarlatynę leczy się antybiotykami (najczęściej stosowanym jest penicylina), które podaje się przez 10–14 dni. Pokój, w którym przebywa chory musi być regularnie wietrzony. Jeśli dziecko gorączkuje i intensywnie się poci należy częściej zmieniać mu piżamę oraz pościel. Chore dziecko musi przyjmować dużo płynów i wypoczywać. Maluch przez cały czas leczenia oraz tydzień po jego zakończeniu powinno przybywać w domu.

Zobacz film i dowiedz się wszystkiego o szkarlatynie:

Czy szkarlatyna jest zaraźliwa?

Szkarlatyna przenosi się drogą powietrzno-kropelkową poprzez błony śluzowe gardła oraz uszkodzoną skórę, tym samym jest bardzo zaraźliwa. Zarazić można się od drugiego człowieka, który jest nosicielem paciorkowca, choruje na zakażenie paciorkowcowe lub u którego ustąpiły objawy choroby zakaźnej. Źródłem zakażenia może być również dorosły, który choruje na anginę paciorkowcową. Do zakażenia bardzo często dochodzi, gdy ktoś używa zakażonych przedmiotów, szczególnie osobistymi (ręcznik, pościel, odzież). Szkarlatyna jest chorobą zakaźną nawet do 21. dnia po zarażeniu. Nie ma na nią szczepionki, a raz przebyta nie daje odporności i można ją przechodzić wiele razy.

Szkarlatyna a ciąża

Szkarlatyna u kobiety w ciąży może być bardzo niebezpieczna zarówno dla kobiety, jak i dla płodu. Rozpoznanie choroby wymaga jak najszybszego podania antybiotyku, który będzie bezpieczny dla płodu i matki. Nieprawidłowe lub zbyt późne wprowadzenie leczenia może doprowadzić do trwałego uszkodzenia płodu. Tym samym pojawienie się jakichkolwiek niepokojących objawów powinno skłonić do natychmiastowej konsultacji z lekarzem.

Szkarlatyna u niemowlaka

Szkarlatyna rozpoznawana jest przede wszystkim u dzieci w wieku przedszkolnym lub wczesnoszkolnym. U niemowlaków (do szóstego miesiąca życia) choroba diagnozowana jest niezwykle rzadko. Maluchy mają bowiem tzw. odporność bierną. Wraz z mlekiem matki otrzymują przeciwciała, które chronią je przed rozwojem choroby. Jeśli jednak dziecko zachoruje na szkarlatynę konieczna może być hospitalizacja.

Szkarlatyna – powikłania

Szkarlatyna wymaga leczenia antybiotykiem. Terapii nie można przerwać nawet jeśli objawy ustąpią i chory poczuje się znacznie lepiej. Aby mieć pewność, że organizm zwalczył zagrożenie należy przestrzegać schematu leczenia. Przerwanie leczenia zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia groźnych dla zdrowia powikłań. Do tych najczęściej występujących należą: kłębuszkowe zapalenie nerek, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok, zapalenie węzłów chłonnych, ostre zapalenie stawów, zapalenie nerek z krwiomoczem, gorączka reumatyczna.