Istnieje powszechne przekonanie, że dziewczynki zaczynają mówić wcześniej niż chłopcy. Wiele dzieci zaczyna mówić już pod koniec 1. roku swojego życia, inne zaś – dużo później. Zanim rodzic popadnie w obawy, że aparat mowy jego dziecka nie działa prawidłowo, bo pierwsze słowa jeszcze nie padły z malutkich ust, powinien zapoznać się z kilkoma istotnymi informacjami.

Czy istnieje określony wiek, kiedy dziecko zaczyna mówić?

Wielu rodzicom ścisłe określenie wieku dziecka, w którym zaczyna ono aktywnie korzystać z aparatu mowy, znacznie ułatwiłoby życie. Sprawa nie jest jednak aż tak prosta. Dlatego też porównywanie zdolności mówczych własnego dziecka z dziećmi znajomych nie ma sensu – jednym dzieciom przychodzi to łatwiej, innym trudniej. Nie ma reguły na to, kiedy po raz pierwszy dziecko powie „mama”.

Rozwój mowy dziecka bardziej niż od wieku zależny jest od płci oraz od komunikacji werbalnej rodziców i innych członków rodziny z dziećmi. Dwumiesięczne dziecko potrafi już głużyć. Głużenie, inaczej nazywane gruchaniem, to kolejna po krzyku faza rozwoju mowy. Dziecko wydaje zazwyczaj dźwięki gardłowe. „Słowa” dwumiesięcznego dziecka mogą przybiegać postać „agu”, „gli”, bwe”.

Około 6. miesiąca życia dziecko zaczyna gaworzyć. Proces ten określany jest jako przyjemny dla dziecka. Maluszek gaworzy zazwyczaj wtedy, kiedy jest sam. Łączy spółgłoski z samogłoskami, tworząc zbitki sylab: „ga-ga”, „ma-ma”. Gaworzenie stanowi proces przygotowujący struny głosowe dziecka do mówienia.

Jeżeli chodzi o płeć, dziewczynki rzeczywiście swoje pierwsze słowa wypowiadają wcześniej niż chłopcy. U maleńkich dam pojawiają się one w 12. miesiącu życia, natomiast w przypadku płci męskiej jest to 13. bądź 14. miesiąc życia. Wtedy dzieci zyskują świadomość, że mogą nazwać każdą rzecz dokoła nich. Dowiedziono jednak, że chociaż wszyscy zaczynają od pojedynczych słów, dziewczynki wypowiadają pojedyncze słowa dłużej niż chłopcy. Ci zaś zdecydowanie szybciej zaczynają budować wypowiedzi przypominające zdania.

W 2. roku życia dziecka powinny pojawić się już bardziej obszerne, jak na małe dziecko, wypowiedzi. Dwulatek najczęściej potrafi wypowiedzieć dwuwyrazowe, proste zdania. Miewa jednak tendencję do przekręcania słów bądź urywania końcówek, zachowując przy tym sens wypowiedzi.

Trzeci rok życia dziecka obfituje w znacznie szerszy zasób słownictwa. Maluch w tym wieku zna już około 800 słów – zdarzają się też dzieci, których słownik może zawierać ich nawet dwukrotnie więcej. Dzieci w tym wieku potrafią mówić pełnymi zdaniami, a także zadawać pytania.

Dziecko (dwu-, trzylatek) nie mówi. Jak pomóc dziecku zacząć mówić?

Wspomaganie rozwoju mowy dziecka przez rodziców jest bardzo istotną kwestią. Wymaga jednak ogromnej dawki cierpliwości – krzycząc na maluszka, można wywołać w nim reakcje stresowe, które mogą przyczynić się do powstania dysfunkcji w rozwoju psychicznym w późniejszych etapach życia. Dlatego rodzice powinni przyswoić kilka wskazówek, dzięki którym ich dzieci szybciej zaczną mówić, a przy tym nie zniechęcą się do dyskusji.

Do dziecka należy mówić od momentu narodzenia. Wiele matek rozmawia ze swoim dzieckiem jeszcze na etapie prenatalnym, co również jest pomocne, chociaż bardziej na poziomie emocjonalnym. Mówiąc do noworodka, świeżo upieczona mama powinna zachować poprawność językową, czyli nie stosować zdrobnień i spieszczeń. Jeżeli rodzice będą celowo przekręcać wyrazy w celu lepszego dotarcia do jeszcze niewykształconej percepcji dziecka, zrobią ogromny błąd. Dziecko nauczone takiej mowy prawdopodobnie będzie miało problemy w nawiązaniu dialogu z rówieśnikami, może to również przyczynić się do problemów w nauce.

Aby zachęcić dziecko do mówienia, należy w prosty i zrozumiały sposób opowiadać maluszkowi na przykład o podejmowanych czynnościach – dlaczego rodzic je podejmuje, powinno się także nazywać dane czynności i opisywać je. Mama może również opowiadać dziecku bajki, śpiewać piosenki i zadawać pytania. Na początku dziecko może reagować jedynie mimiką twarzy oraz ruchami ciała, później jednak prawdopodobnie będzie starało się odpowiadać słownie.

Jeżeli podczas nauki mówienia dziecko ma problem z wypowiadaniem niektórych słów, nie należy go do tego zmuszać. Taka trudność w wymowie nie jest równoznaczna z brakiem zrozumienia określonego słowa – wskazanie konkretnej rzeczy może nie stanowić problemu. Dziecko zaczyna mówić? To wspaniale! Nie mówi w pełni poprawnie? Jeszcze przyjdzie na to czas – w wyniku codziennych ćwiczeń wykształci w sobie tę umiejętność. Można zastosować metodę powtarzania wypowiedzi dziecka, jednak z użyciem właściwych form.

Problemy z artykulacją nie zawsze muszą być spowodowane niechęcią do mówienia czy niedostatecznym rozwojem intelektualnym. Czasami powodem milczenia są problemy z narządem słuchu. Dlatego też warto obserwować, czy dziecko reaguje na dźwięki, a jeżeli jest podejrzenie, że nie słyszy w pełni, należy jak najszybciej skonsultować to z lekarzem.