Odczyn poszczepienny to reakcja organizmu, która może mieć miejsce po podaniu szczepionki. Mimo iż określenie „odczyn” kojarzy się z miejscową reakcją, to jednak niepożądane odczyny poszczepienne obejmują różne reakcje mogące zajść po podaniu szczepionki. Ze względu na to, iż szczepienia obowiązkowe obejmują przede wszystkim dzieci, odczyny poszczepienne statystycznie częściej spotyka się w praktyce pediatrycznej niż u osób dorosłych. Odczynów poszczepiennych szczególnie boją się rodzice, którzy bardzo często sugerują się nierzetelnymi informacjami w mediach, a co za tym idzie, boją się szczepić niemowlęta czy nieco starsze dzieci. Tymczasem jeśli już odczyn poszczepienny wystąpi, najczęściej są to łagodne zmiany obejmujące zaczerwienienie, obrzęk, podwyższenie temperatury ciała. Aktualnie dostępne szczepionki naprawdę sporadycznie wywołują poważniejsze reakcje.
Kiedy nie powinno się szczepić dziecka? Odpowiedź na filmie:
Odczyn poszczepienny – definicja i przyczyny
Odczyn poszczepienny definiowany jest jako reakcja organizmu czasowo związana z wykonaniem szczepienia. Najczęściej jest to łagodna reakcja, niewymagająca nawet konsultacji lekarskiej. Ciężki odczyn poszczepienny, w postaci np. gorączki, czasami wymaga konsultacji, jednak nie powoduje żadnego trwałego uszczerbku na zdrowiu. Poważny odczyn poszczepienny to reakcja mająca czasowy związek ze szczepieniem, może skończyć się nawet zgonem. Konieczna jest hospitalizacja. Poważny odczyn poszczepienny prowadzi do trwałego uszczerbku na zdrowiu.
Odczyny poszczepienne mają następujące przyczyny:
- reakcja alergiczna na składnik szczepionki,
- błędne podanie szczepionki,
- zbyt krótki odstęp pomiędzy kolejnymi dawkami szczepionki.
Tak naprawdę odczynem poszczepiennym określa się każdą reakcję organizmu, która nawet przypadkowo zbiegła się w czasie ze szczepieniem. Istotne, że w przypadku szczepień nie należy doszukiwać się związku przyczynowo-skutkowego, a jedynie czasowego. Za odczyn poszczepienny uznaje się nie tylko reakcję występującą natychmiast po zabiegu czy kilka godzin po nim, ale też odsuniętą o kilka dni bądź tygodni. Zgodnie z aktualnym rozporządzeniem ministra zdrowia o niepożądanych odczynach poszczepiennych, nawet przy braku podejrzenia co do jakiegokolwiek związku przyczynowego ze szczepieniem, reakcje niepożądane określa się mianem odczynu poszczepiennego, jeśli tylko występuje następstwo czasowe. Tym samym można się domyślić, że pojęcie odczynu poszczepiennego jest stosowane na wyrost i tak naprawdę z medycznego punktu widzenia zgłaszane „odczyny poszczepienne” nie mają nic wspólnego z przeprowadzonym szczepieniem.
Rodzaje niepożądanych odczynów poszczepiennych
Mówiąc, że dana reakcja to niepożądany odczyn poszczepienny, należy zdawać sobie sprawę, że nie każdy odczyn poszczepienny może mieć związek akurat z daną szczepionką. Niektóre szczepionki zawierają żywe, osłabione drobnoustroje, co określa się mianem szczepionek atenuowanych. Zdarza się to rzadko, jednak takie szczepionki mogą wywołać odczyn poszczepienny w postaci łagodnej choroby, na którą uodparniają. Za przykład może posłużyć np. poronna wysypka w przypadku szczepienia na odrę, częściej występująca u dzieci z obniżoną odpornością niż u dzieci zdrowych. Inne rodzaje szczepionek wywołują odczyn poszczepienny raczej typu uczuleniowego. Tu jako przykład można podać odczyn po pneumokokach. Jeśli już występuje, to jest to raczej zaczerwienienie miejscowe, ból czy gorączka.
Podział na rodzaje odczynów poszczepiennych poza zależnością od typu szczepionki kwalifikuje odczyny poszczepienne jako miejscowe i uogólnione, a także jako łagodne, poważne i ciężkie.
Odczyn poszczepienny – objawy
Miejscowy odczyn poszczepienny może dawać objawy w postaci bólu, obrzęku, zaczerwienienia, powiększenia węzłów chłonnych. Ogólne niepożądane odczyny poszczepienne to nieukojony płacz, objawy przypominające wstrząs, drgawki uogólnione, gorączka. Jednak zdecydowanie przydatniejszy jest podział według ciężkości objawów.
Łagodny odczyn poszczepienny ustępuje samoistnie, nie powodując trwałego uszczerbku na zdrowiu. Występuje najczęściej u niemowląt i małych dzieci. Najczęściej zaliczają się tu: uogólnione złe samopoczucie, powiększenie węzłów chłonnych, gorączka, a także zaczerwienienie i obrzęk zajmujące stosunkowo niewielki obszar ciała. Poważny odczyn poszczepienny ma większe nasilenie, wymaga hospitalizacji, jednak występuje rzadziej niż w 0,01% podanych szczepionek.
Ciężkie odczyny poszczepienne praktycznie nie są spotykane. Za przykład mogą służyć zapalenia kości i stawów po szczepieniu na gruźlicę czy porażenie wiotkie po szczepionce przeciw polio, która została już wycofana.
Zobaczcie, co wiemy o ospie. W obecnych czasach nie ma przypadków zachorowań na ospę prawdziwą, ale przed wynalezieniem szczepień ospa zabiła więcej ludzi niż wszystkie wojny!