Kiedy niemowlę gaworzy, wyraża swoje emocje i nawiązuje pełniejszy kontakt z rodzicem. Gaworzenie przynosi obu stronom wiele radości i jest podstawą do kształtowania się umiejętności mowy u dzieci.

Co to jest gaworzenie?

Gaworzenie jest przedjęzykową formą porozumiewania się, która polega na wydawaniu przez niemowlę dwu- lub kilkusylabowych zbitek (gu–gu, ga–ga). Wbrew panującej opinii nie wszystkie dźwięki wydawane przez dziecko są gaworzeniem. Wcześniej niemowlę głuży – wydaje dźwięki jednosylabowe (gli).

Od kiedy dziecko gaworzy?

Niemowlęta na ogół zaczynają gaworzyć w trzecim lub czwartym miesiącu życia. Na początku jest to tak zwane gaworzenie wstępne, którym niemowlę najczęściej reaguje na mowę rodziców lub nawiązany z nimi kontakt wzrokowy. O gaworzeniu modulowanym można mówić, gdy dziecko przejmuje już kontrolę nad wypowiadanymi sylabami oraz moduluje głos. Jest to ostatni etap przed nauczeniem się mówienia i pojawia się na ogół w dziesiątym miesiącu życia. Gaworzenie modulowane może się wiązać z przypisywaniem pewnych nazw rzeczom czy czynnościom, a dziecko w większym stopniu niż dotychczas używa go do komunikacji – wyraża swoje potrzeby, emocje i domaga się konkretnych rzeczy.

Zobacz także: Powiedz „mama”! No powiedz... czyli kiedy dziecko zacznie mówić?

Kiedy niemowlę gaworzy?

Początkowo niemowlę gaworzy w odpowiedzi na kontakt wzrokowy lub mowę rodziców i kiedy czuje się dobrze – jest wyspane, nakarmione, przewinięte i jest mu ciepło. Kiedy odczuwa dyskomfort lub ból – płacze lub krzyczy. Starsze niemowlęta gaworzą, aby wyrazić swoje pragnienia bądź emocje.

Brak gaworzenia – przyczyny

Gaworzenie może być opóźnione, jednak jego brak w końcu siódmego miesiąca życia stanowi powód do obaw – zwłaszcza jeśli nie pojawiło się głużenie.

Gaworzenie jest bardzo ważnym przystankiem na drodze rozwojowej dziecka i służy poprawnemu wykształcaniu się umiejętności mówienia. Ponadto jego brak może świadczyć o różnych chorobach i zaburzeniach, takich jak:

• wady słuchu lub głuchota,
  
• opóźnienie w rozwoju umysłowym,
  
• zaburzenia ze spektrum autyzmu,
  
• wady aparatu mowy,
  
• dziecięce porażenie mózgowe,
  
• zaburzenia neurologiczne.

Szczególnie niepokojące jest, kiedy dziecko nie gaworzy i towarzyszą temu inne nieprawidłowości rozwojowe. W przypadku głuchoty lub niedosłuchu dzieci mogą zacząć gaworzyć o czasie, jednak nie będą w stanie powtarzać sylab i nie będzie ich wybudzał hałas. O zaburzeniach ze spektrum autyzmu mogą świadczyć problemy z nawiązywaniem kontaktu, niechęć do przytulania się czy wyrażania emocji, a o wadach aparatu mowy – problemy z jedzeniem, szczególnie stałych pokarmów. Dziecięcemu porażeniu mózgowemu i zaburzeniom neurologicznym towarzyszą zaś problemy z rozwojem motorycznym i zaburzenia napięcia mięśni.

Zobacz także: Od kiedy niemowlę zaczyna widzieć? Jak i co widzi dziecko w kolejnych tygodniach po urodzeniu?

Co zrobić, kiedy dziecko nie gaworzy?

Jeśli dziecko nie gaworzy, przede wszystkim nie należy panikować, ponieważ każde niemowlę rozwija się własnym rytmem. Słabe gaworzenie bądź jego brak nie zawsze świadczy o zaburzeniach, ale i tak należy udać się do lekarza w celu ich wykluczenia. Jeśli specjalista nie dostrzega żadnych problemów zdrowotnych ani rozwojowych, trzeba uzbroić się w cierpliwość i nie ponaglać nadmiernie dziecka.

Jak wspierać gaworzenie u dzieci?

Gaworzenie jest formą przedjęzykową i jego szybkiemu rozwojowi sprzyjają wszystkie zalecane dla niemowląt formy wspierające rozwój mowy. Częste noszenie i kołysanie noworodka stymuluje mózg do rozwoju. Pomocne jest też słuchanie muzyki klasycznej oraz oglądanie przez dziecko obrazków i książeczek kontrastowych.

Na każdym etapie życia dziecka najbardziej rozwojowe są częste rozmowy z rodzicami. Dlatego warto jak najwięcej mówić do małego dziecka, nawet jeśli trudno jest określić czy rozumie. Istotne jest także śpiewanie piosenek (czasem dzieci zaczynają śpiewać przed mówieniem), czytanie krótkich wierszyków i opowiadanie bajek. Warto też zachęcać dziecko do powtarzania różnych sylab i naśladowania min. Przede wszystkim należy jednak pamiętać, żeby wszystkie próby wspierania rozwoju mowy odbywały się bez presji, w miłej atmosferze i w formie zabawy. Nadrzędną motywacją rodzica powinna być chęć do nawiązywania bliskiej więzi z dzieckiem i radość ze wspólnie spędzonego czasu, tym bardziej, że podejmowane przez niego wysiłki mogą początkowo nie przynosić żadnych widocznych rezultatów.

Bibliografia:

1. Brzezińska, A., Ziółkowska, B. i Appelt, K. Psychologia rozwoju człowieka. GWP, 2016.
   
2. Porayski-Pomsta, J. Zagadnienie periodyzacji rozwoju mowy dziecka. “LOGOPEDA”, 1(7), 2009.