Raczkowanie, czyli wykonywanie przez dziecko naprzemiennych ruchów rękami i nogami, to naturalny etap w rozwoju dziecka, świadczący m.in. o prawidłowym funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego oraz tworzeniu się połączeń między prawą a lewą półkulą mózgu. Ich prawidłowa współpraca decyduje w późniejszym życiu o łatwiejszym przyswajaniu wielu umiejętności, np. pisania, czytania, liczenia.

Pominięcie przez dziecko etapu raczkowania jest przez specjalistów uznawane za czynnik zwiększający późniejsze ryzyko wystąpienia dysleksji, czyli specyficznych trudności w poprawnym czytaniu i pisaniu.

Kiedy rozpoczyna się raczkowanie?

Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, kiedy dziecko powinno zacząć raczkować, ponieważ każde niemowlę rozwija się trochę inaczej. Na pewno jednak jest to bardzo ważny etap przed nauką samodzielnego chodzenia, czyli przejścia z pozycji siedzącej do stojącej, bez konieczności szukania podparcia. Raczkowanie wzmacnia kręgosłup i mięśnie całego ciała, dzięki czemu dziecko nie ma później nieprawidłowości w budowie nóg czy stóp.

Oprócz korzyści dla układu nerwowego raczkowanie pozwala dziecku na doskonalenie umiejętności przenoszenia ciężaru ciała na stronę obciążoną, utrzymywania równowagi oraz kontroli środka ciężkości, co w przyszłości jest bardzo istotne podczas nauki poruszania się na nogach. Raczkowanie ćwiczy też koordynację między oczami a rękami, orientację w terenie i prawidłową ocenę odległości między dzieckiem a otaczającymi go przedmiotami, których jest bardzo ciekawe. Stara się do nich samodzielnie zbliżać.

W 8. miesiącu życia dziecko zazwyczaj lubi leżeć na brzuchu i wspierać się na rękach. Jest to pozycja wyjściowa do raczkowania.

W 9. miesiącu dziecko bardzo lubi siedzieć i zwykle nie ma już żadnych problemów z utrzymaniem równowagi. Staje się coraz aktywniejsze ruchowo, sprawniejsze i znacznie szybciej raczkuje. W tym wieku niemowlęta często próbują też wstawać, podtrzymując się mebli i innych przedmiotów.

W kolejnych 2–3 miesiącach raczkowanie staje się ulubioną aktywnością dziecka. Coraz częściej próbuje ono też stawiać samodzielne kroki, choć musi być jeszcze podtrzymywane za rączki. W przypadku wcześniaków zarówno raczkowanie, jak i chodzenie mogą być opóźnione o 1–2 miesiące.

Raczkowanie do tyłu

Raczkowanie do tyłu często bywa powodem do niepokoju u wielu rodziców, jednak jest to zjawisko całkowicie naturalne, szczególnie w początkowym okresie zdobywania przez niemowlę umiejętności przemieszczania się. Dopiero później następuje etap poruszania się do przodu, czyli tzw. czworakowania. Czasami dziecku można pomóc, podpierając rękami jego stopy, dzięki czemu odepchnie się od nich i ruszy przed siebie.

Raczkowanie zwykle dostarcza dziecku dużo radości i satysfakcji, jednak należy pamiętać, by ubierać je wówczas lekko i wygodnie, w stroje, które nie krępują ruchów. Warto również przyglądać się wówczas niemowlakowi, żeby wychwycić ewentualne niepokojące symptomy. Krzywo trzymana głowa, ciągłe zaciskanie pięści czy przewracanie się na tę samą stronę mogą świadczyć o nieprawidłowym napięciu mięśniowym. Trzeba wówczas skonsultować się z neurologiem, ponieważ tego typu dolegliwości, jeśli nie są odpowiednio leczone, mogą skutkować w przyszłości trudnościami z chwytaniem i operowaniem ręką, ale również z prawidłowym chodzeniem.

Zabawki wspomagające raczkowanie

Raczkowanie niemowląt jest zjawiskiem naturalnym, ale czasami warto pomóc dziecku w pierwszych próbach przemieszczania się. Jedną z najprostszych metod jest częste układanie niemowlęcia na brzuchu – to pozycja uznawana za bardzo zdrową i istotną dla rozwoju, a następnie umieszczanie poza zasięgiem jego rąk ulubionych przedmiotów, które mogą skłonić do aktywności. Leżenie na brzuchu bardzo dobrze wpływa też na prawidłowe ukształtowanie stawów biodrowych oraz ćwiczy mięśnie, zwłaszcza rąk i kręgosłupa.

Można skorzystać z zabawek wspomagających raczkowanie, dostępnych w sklepach stacjonarnych i internetowych. Są to m.in. rozmaite gadżety emitujące muzykę i inne dźwięki, które uciekają przed dzieckiem, co zachęca je do szybszego przemieszczania się po całym pokoju.

Na rynku dostępne są również poduszki i wałki w naturalny sposób wzmacniające mięśnie szyi czy pleców i ćwiczące koordynację. Coraz większą popularnością cieszą się też specjalne kaski czy nakolanniki dla raczkujących dzieci, mające chronić je przed ewentualnymi urazami.